بادی پله‌ تیسموگرافی (بادی باکس)

Plethysmography
در حوزه ترمینولوژی پزشکی، “Plethysmography” (پله‌تیسموگرافی) به فرآیند و تکنیک اندازه‌گیری تغییرات حجم، فشار یا سایر پارامترهای فیزیولوژیکی در یک سیستم یا قسمت خاص بدن اشاره دارد. این اصطلاح معمولاً در ارزیابی عملکرد سیستم تنفسی، گردش خون و سایر ساختارهای فیزیولوژیکی استفاده می‌شود.
“Plethysmography” از ریشه‌های یونانی “plethysmos” به معنی حجم یا اندازه ‌گیری و “-graphy” به معنی ثبت یا ترسیم است.
در پله‌تیسموگرافی (Plethysmography) تنفسی، اندازه‌گیری حجم‌های هوایی، مقاومت راه‌های هوایی و ظرفیت‌های ریه در داخل محفظه بسته انجام میشود.

دلیل نام‌گذاری:
در این آزمایش، از یک محفظه بسته و مهر و موم شده استفاده می‌شود که بیمار در آن قرار دارد و در زمان تنفس کردن ، تغییرات فشار و حجم در داخل این محفظه ثبت می‌شود. همانطور که داده‌ها جمع‌آوری می‌شود، این تغییرات روی صفحه نمایش به صورت نمودار (graph) نمایش داده می‌شود.

بادی باکس پله‌تیسموگرافی یا Body Plethysmograph
یک دستگاه تخصصی است که در فرآیند پله‌تیسموگرافی تنفسی استفاده می‌شود. این دستگاه برای اندازه‌گیری دقیق حجم‌های ریوی و مقاومت راه‌های هوایی در داخل یک محفظه بسته طراحی شده است.

شرح بادی باکس (بادی پله‌تیسموگرافی):
۱. ساختار و عملکرد
• محفظه بسته: این دستگاه یک اتاقک یا محفظه بزرگ، محکم و مهر و موم شده است که بیمار درون آن قرار می‌گیرد.
• مکان بیمار: بیمار نشسته یا در حالت راحت در داخل این محفظه قرار می‌گیرد.
• حسگرها و لوازم اندازه‌گیری: تعداد حسگر که تغییرات فشار و حجم داخل محفظه را ثبت می‌کنند، در دستگاه تعبیه شده است.
۲. نحوه کار
• در حین آزمایش، بیمار با انجام مانورهای تنفسی مختلف، مانند تنفس عادی، تنفس سریع و عمیق، مسیرهای هوایی خود را فعال می‌کند.
• دستگاه تغییرات فشار و حجم داخل محفظه را به صورت لحظه‌ای ثبت می‌کند.
• این تغییرات، داده‌هایی مانند حجم‌های حیاتی، حجم‌های باقیمانده، مقاومت راه‌های هوایی و ظرفیت‌های ریوی را نشان می‌دهند.
• نتایج در قالب نمودارهای منحنی یا جدول نمایش داده می‌شوند.
۳. کاربردهای بالینی
• تعیین میزان حجم‌های ریوی
• ارزیابی مقاومت راه‌های هوایی
• تشخیص بیماری‌هایی مانند آسم، نارسایی مزمن تنفسی و بیماری‌های محدودکننده ریوی.
• کمک در پیگیری روند درمان و پاسخ بیمار به داروها.
۴. مزایا
• اندازه‌گیری‌های دقیق بدون نیاز به تنفس کامل و سریع.
• ارزیابی همزمان چند پارامتر تنفسی.
• غیر تهاجمی و امن برای بیمار.

نکات کاربردی برای کارشناسان پرستاری

۱. دستورالعمل‌های قبل از تست

ناشتایی: نیازی به ناشتا بودن نیست، اما بیمار باید از خوردن غذای سنگین ۲ ساعت قبل از تست خودداری کند.
پرهیز سیگار و کافئین: بیمار باید حداقل ۴-۶ ساعت قبل از تست سیگار نکشد و از مصرف قهوه، چای پررنگ و نوشیدنی‌های کافئین‌دار خودداری کند.
قطع داروهای تنفسی: برخی داروها مانند گشادکننده‌های برونش (سالبوتامول، ایپراتروپیوم) ممکن است طبق دستور پزشک ۱۲-۲۴ ساعت قبل از تست قطع شوند.
پوشش مناسب: بیمار باید لباس گشاد بپوشد و از کمربندهای تنگ استفاده نکند تا تنفس راحت باشد.
آموزش بیمار: توضیح دهید که تست غیرتهاجمی است و بیمار باید در کابین بسته بنشیند و طبق دستور تکنسین نفس بکشد.

۲. اقدامات حین تست
بررسی علائم حیاتی: قبل از تست، فشار خون، نبض و اکسیژن خون بیمار را چک کنید.
توضیح مراحل تست : به بیمار بگویید که دهانی‌گیر (Mouthpiece) را محکم با لب‌ه‌ها بگیرد و از تنفس بینی (با گیره بینی) خودداری کند.
همکاری در مانورهای تنفسی: بیمار باید نفس‌های عمیق، سریع و حبس نفس را طبق دستور انجام دهد.
پایش بیمار: در صورت سرگیجه، تنگی نفس شدید یا اضطراب، تست را متوقف کنید.

۳. نکات پس از تست
بررسی وضعیت بیمار: پس از تست، بیمار را از نظر سرگیجه یا تنگی نفس بررسی کنید.
بازگشت به فعالیت عادی: بیمار می‌تواند بلافاصله پس از تست فعالیت‌های عادی انجام دهد (مگر عوارض خاصی باشد).
تحویل نتایج به پزشک: اطمینان حاصل کنید که نتایج برای تفسیر نهایی در اختیار پزشک قرار گیرد.

۴. موارد منع تست یا نیاز به احتیاط
موارد منع واقعی: آنژین ناپایدار، سکته قلبی اخیر، پنوموتوراکس، جراحی اخیر قفسه سینه یا چشم.
نیاز به احتیاط: اضطراب شدید یا کولستروفوبیا (ترس از فضای بسته)

۵. سوالات متداول بیماران
آیا تست درد دارد؟ خیر، این تست غیرتهاجمی است و فقط نیاز به همکاری تنفسی دارد.
چرا در کابین بسته می‌نشینم؟ چون دستگاه تغییرات فشار و حجم ریه را در محیط کنترل‌شده اندازه‌گیری می‌کند.
داروهای خود را قبل از تست مصرف کنم؟ فقط با تأیید پزشک، چون برخی داروها نتایج را تغییر می‌دهند.

اصطلاحات شایع و مقادیری که اندازه گیری می شوند:

• Tidal Volume (TV): حجم جاری حجم هوای دم و بازدم طبیعی در حالت استراحت.
• Residual Volume (RV) : حجم باقیمانده حجم هوای باقیمانده در ریه پس از یک بازدم کامل.
• Total Lung Capacity (TLC): ظرفیت کل ریوی مجموع حجم جاری، حجم ذخیره دمی، حجم ذخیره بازدمی و حجم باقیمانده(مجموع حجم هوای درون ریه‌ها در نهایت، شامل حجم باقیمانده.) کاهش TLC میتواند نشانه بیماریهای محدودکننده ریوی مانند فیبروز ریوی باشد.
• Airway Resistance (Raw) : مقاومت جریان هوا در مسیر تنفسی، که در بیماریهای انسدادی مانند آسم افزایش مییابد.
• Thoracic Gas Volume (TGV): حجم هوای موجود در ریه در هر لحظه از چرخه تنفسی.
• Plethysmograph Chamber: محفظه پله تیسموگراف محفظه ایزوله که بیمار در آن نشسته و تغییرات فشار و حجم اندازه گیری میشود.
• Panting Maneuver مانور تنفس سریع تنفس سریع و سطحی برای اندازه گیری مقاومت راههای هوایی و حجم ریوی.
•  FEV1/FVC Ratio : نسبت حجم هوای بازدمی در ثانیه اول به ظرفیت حیاتی اجباری، شاخص انسداد راه‌های هوایی. کاهش آن نشان‌دهنده بیماری‌های انسدادی است.
• Vital Capacity (VC) :بیشترین مقدار هوایی که می‌توان بعد از دم عمیق با بازدم از ریه خارج کرد.
• FVC Forced Vital Capacity (FVC) :حجم هوای شدید و سریع که بعد از یک دم عمیق خارج می‌شود.
• FEV1 Forced Expiratory Volume in 1 sec (FEV₁) :مقدار هوای خارج شده در اولین ثانیه از بازدم اجباری.
• PEF Peak Expiratory Flow (PEF) : بیش‌ترین سرعت خروج هوا در یک بازدم سریع.
• Flow-Volume Loop: نمودار رابطه بین جریان هوا و حجم در حین تنفس.
• (Diffusing Capacity of the Lung for Carbon Monoxide) (DLCO) ظرفیت انتشار گاز : توانایی ریه در انتقال گازهای تنفسی مانند گاز دی‌اکسیدکربن به خون.

توضیحات برای بیماران:
حجم جاری (VT) : این مقدار هوای استنشاق یا بازدم در طول تنفس طبیعی است.
حجم در دقیقه (MV) : این مقدار کل هوای بازدم شده در دقیقه است.
ظرفیت حیاتی (VC) : این حجم کل هوایی است که میتوان پس از دم تا جایی که می‌توانید بازدم کنید.
ظرفیت باقیمانده عملکردی (FRC): این مقدار هوایی است که پس از بازدم طبیعی در ریه‌ها باقی میماند.
حجم باقیمانده: این مقدار هوایی است که پس از بازدم تا جایی که می‌توانید در ریه‌ها باقی میماند.
ظرفیت کل ریه: این حجم کل ریه‌هاست که با حداکثر هوای ممکن پر شود.
حداکثر ظرفیت حیاتی با فشار (FVC) : این مقدار هوایی است که پس از استنشاق تا جایی که می‌توانید با قدرت و سریع بازدم میشود.
حجم بازدم با فشار (FEV): این مقدار هوای خارج شده در ثانیه اول، دوم و سوم آزمایش FVC است.
جریان بازدم با فشار (FEF): این میزان متوسط جریان در نیمه وسط آزمایش FVC است.
اوج جریان بازدمی (PEFR):این سریعترین سرعتی است که می‌توانید هوا را از ریه‌های خود خارج کنید.
مقادیر طبیعی برای PFT از فردی به فرد دیگر متفاوت است. میزان هوای دم و بازدم در نتایج آزمایش شما با میانگین افراد هم سن، قد، جنس و نژاد مقایسه میشود. نتایج همچنین با هر یک از نتایج آزمایش قبلی شما مقایسه می‌شود. اگر اندازه‌گیری غیر طبیعی PFT دارید یا اگر نتایج نسبت به قبل تغییر کرده است، ممکن است به آزمایش‌های دیگری نیاز داشته باشید.

پمفلت آموزش به بیمار:

تست پله‌تیسموگرافی (بادی باکس)