هیسترکتومی یا زهدان‌برداری به عمل جراحی می‌گویند که در آن رحم را برمی‌دارند. این عمل رایج‌ترین عملی است که توسط پزشک زنان و به دو صورت کامل (تنه، فوندوس و گردن رحم) یا جزئی (گردن رحم را برنمی‌دارند) انجام می‌شود.
پس از برداشتن رحم، زن توانایی بچه دار شدن را از دست می‌دهد (همراه با برداشتن لوله‌های فالوپ و تخمدان). اگر این عمل قبل از شروع یائسگی انجام شود در صورتی‌که لوله‌های فالوپ و هر دو تخمدان نیز همراه با رحم خارج شوند فرد وارد دورهٔ یائسگی می‌شود.
هیسترکتومی همچون دیگر عمل‌های جراحی خطرات حین عمل و تأثیرات پس از عمل طولانی در پی دارد. به همین دلیل جراحی وقتی پیشنهاد می‌شود که روش دیگری برای درمان باقی نباشد.
چرا عمل برداشتن رحم (هیسترکتومی) انجام می شود؟
معمولا برای درمان بیماریهای رحم و برخی بیماریهای اندام زنانه، متخصص زنان عمل برداشتن رحم را تجویز می‌کند، مانند:
- درد مزمن لگن ناشی از فیبروم (فیبروم چیست و چه علائمی دارد؟)، آدنومیوز، بیماری التهاب لگن، یا آندومتریوز
- پرولاپس رحم
- دوره پریود سنگین و خونریزی شدید در پریودی و همچنین خونریزی غیرعادی ناشی از فیبروم
- سرطان رحم، تخمدان یا سرطان دهانه رحم
- افتادگی رحم
روشهای هیسترکتومی:
به طور کلی عمل هیسترکتومی یا ( برداشتن رحم ) به سه روش کلی انجام می گیرد:
جراحی هیسترکتومی به روش باز
در روش جراحی هیسترکتومی باز، معمولا بر روی جداره شکم یک برش طولی یا عرضی به اندازه ۸ تا ۱۰ سانتی متر ایجاد می شود و رحم از ناحیه خارج می شود.
جراحی هیسترکتومی به روش بسته
در جراحی هیسترکتومی به روش بسته، سه تا چهار سوراخ به اندازه ۵ تا ۱۰ میلی متر بر روی شکم ایجاد می شود و به روش لاپاراسکوپی(به وسلیه ابزارهای خاص و دوربینی که از طریق این سوراخ ها وارد بدن می شود) عمل جراحی انجام می شود و رحم تکه تکه از این سوراخ ها خارج می شود
جراحی هیسترکتومی از طریق واژن
از این روش در خانم هایی که زایمان های مکرر داشته اند وعلائم افتادگی رحم در آن ها بروز پیدا کرده می توان استفاده کرد.
نوع دیگر تقسیم بندی بر اساس مقداری از بافتهایی است که برداشته می شود:
۱. هیسترکتومی کامل
در این نوع از هیسترکتومی، رحم و دهانه رحم برداشته می‌شوند اما تخمدان‌ها سرجای خود باقی می‌مانند.
۲. هیسترکتومی جزئی
در نوع جزئی صرفا قسمت فوقانی رحم برداشته می‌شود اما دهانه رحم سرجای خود می‌ماند.
۳. هیسترکتومی رادیکال
همان هیسترکتومی کامل است که بافت‌های اطراف رحم یعنی پارامتریوم کامل برداشته می‌شوند. هیسترکتومی رادیکال بیشتر به خانم‌های مبتلا به سرطان توصیه می‌شود.
مراقبتهای بعد از عمل جراحی هیسترکتومی
- روز بعد از عمل شما می‌توانید بلند شده و راه بروید.
- پانسمان شما روز ترخیص تعویض می شود و پانسمان ضد آب گذاشته می شود.
- در زمانیکه در بیمارستان هستید، برای بهبود جریان خون وجلوگیری از ایجاد لخته در پاها، لازم است قدم زدن‌های کوتاه و متعددی داشته باشید.
- تقریبا ۴تا۶ هفته طول می‌کشد تا به وضعیت طبیعی خود باز گردید. در این مدت باید فعالیت‌های خود را محدود کنید و استراحت کافی داشته باشید.
- اگر در طی عمل تخمدان‌های شما نیز برداشته شده باشد دچار علایم یائسگی خواهید شد. می‌توانید درباره کنترل علایم یائسگی با پزشکتان مشورت کنید.
- اگر تخمدان‌های شما زیر ۴۵ سالگی برداشته شده باشد، خطر پوکی استخوان شما را تهدید می‌کند.از پزشک خود بخواهید برنامه‌‌ای برای جلوگیری از پوکی استخوان به شما ارائه کند.
- بعد از ۶ هفته از زمان عمل، شما می‌توانید فعالیت جنسی خود را آغاز کنید و برداشتن رحم هیچ اختلالی در این زمینه ایجاد نخواهد کرد.
توصیه های لازم درمنزل
- به مدت دوماه از انجام کارهای سنگین پرهیز کنید.
- داروها را به موقع استفاده نمایید.
- جهت جبران خون از دست رفته حتماقرص آهن را تاسه ماه استفاده شود.
- درهنگام درددرصورت می توانید صبح ها قبل ازشروع فعالیت روزانه طبق تجویز پزشک از مسکن برای پیشگیری ازدرد استفاده کنید.
- روز ترخیص می توانید به حمام بروید. اگرپانسمان شما خیس شد آن را بردارید و روزانه دوش بگیرید، محل را با شامپو بچه شسته ولی روی آن لیف نکشید. سپس محل زخم را با باد سرد سشوار کاملا خشک کنید.
- تعویض پانسمان وحمام رفتن را طبق دستورپزشک خودتان انجام دهید. در صورت لزوم یک گازاستریل خشک روی زخم کافی است. ممکن است پزشک شما در مورد پانسمان توصیه خاص دیگری داشته باشد که لازم است طبق آن رفتار کنید.
- بهداشت فردی رارعایت کنید ولباس زیرنخی بپوشید وروزانه آن راتعویض کنید.
- برای کشیدن بخیه ها درروزی که پزشک برای شما تعیین کرده به مطب مراجعه نمایید.
- ممکن است با حرکت کردن وراه رفتن درابتدا یا انتهای بخیه خود احساس سوزشی متفاوت ازبقیه جاها داشته باشیدکه طبیعی می باشد.
- هنگام عطسه یا سرفه یک بالش روی محل برش جراحی قراردهیدتا از افزایش درد جلوگیری کنید.
- خونریزی به مقدار کم بعدازعمل طبیعی است.
- درصورت داشتن شکم بزرگ ازشکم بند استفاده کنید به صورتی که شکم شمارا کاملا بالانگه داردتا روی زخم باز باشد و ازعفونت جلوگیری کند.
- ازموادغیربهداشتی وروغن های خانگی روی محل زخم استفاده نکنید.
- تب_ترشح_قرمزی والتهاب محل زخم می تواند نشانه عفونت باشد.سریعا به پزشک مراجعه نمایید.
توصیه های تغذیه ای
- آبمیوه های پاکتی وصنعتی غذای نفاخ مثل کلم- حبوبات جواستفاده نکنید.
- برای کاهش نفخ میتوانیدازجویدن آدامس یا خوردن عرق نعنا یا زیره ، چای نعناع فلفلی یا بابونه استفاده کنید
- ازغذاهای حاوی کلسیم(شیروماست کم چرب) وآهن فراوان استفاده کنید.
- ازمایعات فراوان استفاده کنید.
- برای جلوگیری ازیبوست درغذاها ازروغن زیتون یاروغن کنجد استفاده کنید.
- اگرشکم شمابه خوبی کارمی کند نیازی به داروی ملین ندارید.
- به آرامی ورزش کنید و بیشتر حرکت کنید.
- افزودن فیبر به رژیم غذایی ، به عنوان مثال: نان سبوس دار، میوه و سبزیجات کمک کننده است.
- نوشیدن یک لیوان آب گلابی یا آلو دو بار در روز توصیه می شود.