هر سال در اولین سه‌شنبه ماه می، روز جهانی آسم و آلرژی به منظور افزایش آگاهی عمومی درباره این بیماری‌های شایع مزمن تنفسی برگزار می‌شود. در سال ۲۰۲۵ این روز مصادف با ۱۴ اردیبهشت ماه (۴ می) است و با شعار “مراقبت از آسم برای همه“ از سوی سازمان جهانی بهداشت و ابتکار جهانی آسم (GINA) برگزار می‌گردد
آسم و آلرژی چیست؟
- آسم یک بیماری التهابی مزمن مجاری هوایی ریه است که باعث تورم و تنگی راه‌های تنفسی می‌شود. این بیماری علائمی از جمله سرفه، خس‌خس سینه، تنگی قفسه سینه و تنگی نفس ایجاد می‌کند که اغلب در شب‌ها یا حین فعالیت بدنی تشدید می‌شود
- آلرژی واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن به موادی است که معمولاً بی‌ضررند مانند گرده گل، گرد و غبار، مو و شوره حیوانات، که می‌تواند باعث علائم تنفسی نیز شود و آسم را تشدید نماید
اهمیت روز جهانی آسم و آلرژی
- میلیون‌ها نفر در جهان از آسم و آلرژی رنج می‌برند و این بیماری‌ها می‌توانند کیفیت زندگی، توانایی فعالیت‌های روزمره و سلامت کلی را شدیداً تحت تأثیر قرار دهند
- آشنایی با علائم، عوامل تحریک‌کننده، و روش‌های کنترل این بیماری‌ها به کاهش حملات و بستری شدن در بیمارستان کمک کرده و زندگی فرد را بهبود می‌بخشد
- روز جهانی آسم و آلرژی فرصتی است برای جلب توجه مسئولان، ترویج پژوهش‌های علمی و ارتقای سیاست‌های بهداشتی در جهت بهبود مراقبت و دسترسی به درمان
راهکارهای پیشگیری و کنترل آسم و آلرژی
- شناسایی و اجتناب از محرک‌ها:
گرد و غبار، دود سیگار، آلودگی هوا، قارچ‌ها، و برخی آلرژن‌ها مانند گرده گل‌ها را شناسایی و تا حد امکان از آن‌ها دوری کنید. - مصرف منظم داروهای تجویز شده:
داروهای کنترل‌کننده آسم به صورت منظم و طبق تجویز پزشک مصرف شود تا التهاب مزمن کنترل و حملات کاهش یابد. - آموزش و خودمراقبتی:
بیماران باید برنامه اقدام شخصی برای کنترل بیماری داشته باشند و درباره نحوه استفاده صحیح از دستگاه‌های استنشاقی آموزش ببینند - غربالگری و پیگیری منظم:
مراجعه منظم به پزشک و پایش علائم به پیشگیری و درمان بموقع حملات آسم کمک می‌کند. - آمادگی در مواجهه با حملات آسم:
باید روش‌های مقابله با حملات حاد و نشانه‌های وضعیت اورژانسی به بیماران و خانواده‌ها آموزش داده شود. - ترویج هوای پاک:
کاهش آلودگی هوا و دخانیات در محیط‌های عمومی یکی از عوامل کلیدی برای پیشگیری از تشدید آسم است
نقش جامعه و سیستم‌های بهداشتی
- ارتقای آموزش عمومی درباره آسم و آلرژی و تشویق به رفتارهای پیشگیرانه ضروری است.
- سیاست‌های حمایتی برای تامین داروهای موثر و مقرون به صرفه به ویژه در مناطق محروم باید تقویت شود.
- همکاری میان پزشکان، مراکز درمانی، و سازمان‌های مردم‌نهاد جهت ارائه خدمات جامع مراقبت و توانمندسازی بیماران اهمیت دارد.
شعار روز جهانی آسم ۲۰۲۵:
مراقبت از آسم برای همه (Asthma Care for All)
امید است با افزایش آگاهی و مشارکت جامعه، افراد مبتلا به آسم و آلرژی بتوانند زندگی سالم‌تر و بهتری را تجربه کنند و از بروز عوارض ناخواسته پیشگیری کنند.
کنترل آسم و آلرژی در جامعه از طریق آموزش‌های صحیح
برای این منظور باید چند محور کلیدی مد نظر قرار گیرد که در منابع معتبر ملی و جهانی توصیه شده‌اند. در ادامه مهم‌ترین نکات آموزشی و راهکارهای کاربردی آمده است که می‌توانید برای ارتقای سلامت عمومی و پیشگیری موثر از بیماری‌ها به کار ببرید:
چگونه با آموزش‌های صحیح می‌توان آسم و آلرژی را در جامعه کنترل کرد؟
- آگاهی‌بخشی درباره بیماری و علائم آن:
آموزش اینکه آسم یک بیماری مزمن التهابی راه‌های هوایی است و آلرژی واکنشی غیرطبیعی سیستم ایمنی به عوامل معمولی است، ضروری است. همچنین باید به مردم اطلاع داده شود که آسم و آلرژی علائمی مانند سرفه، تنگی نفس، خس‌خس سینۀ مکرر دارند و باید در مراحل اولیه تشخیص و درمان شوند. - شناسایی و اجتناب از عوامل محرک و حساسیت‌زا:
یکی از پایه‌های کنترل آسم و آلرژی آموزش دقیق شناخت محرک‌هاست، مانند گرد و غبار، گرده گل‌ها، کنه‌ها، آلرژن‌های حیوانات خانگی، آلودگی هوا، دود سیگار و رطوبت بالا در محیط خانه۳. آموزش روش‌های عملی کاهش تماس با این عوامل، مثل استفاده از پوشش‌های ضد حساسیت روی تشک و بالش، شستشوی منظم ملحفه‌ها با آب داغ، تهویه مناسب، تصفیه هوای خانه و کاهش گرد و غبار اهمیت دارد - ترویج پیگیری درمان منظم و مصرف صحیح داروها:
آموزش نیاز به مصرف منظم داروهای کنترل‌کننده آسم حتی در صورت بهبود علائم، نحوه صحیح استفاده از اسپری‌ها و پیروی از برنامه درمانی، به پیشگیری از حملات شدید کمک می‌کند. همچنین باید بیماران درباره اهمیت مراجعه به پزشک و انجام معاینات دوره‌ای آگاه شوند. - آموزش خودمراقبتی و استفاده از ابزارهای تشخیصی:
یاد دادن نحوه استفاده از دستگاه «اوج جریان‌سنج» برای پیگیری میزان تنگی نفس و شناسایی علائم هشداردهنده حملات نزدیک الوقوع، به بیماران امکان کنترل بهتر بیماری را می‌دهد۱. همچنین آموزش مدیریت حملات حاد، مانند استفاده درست از داروهای تسکین‌دهنده و اقدامات اورژانسی ضروری است. - آموزش تغییر سبک زندگی سالم:
تشویق به ترک سیگار، کاهش تماس با آلاینده‌ها، اصلاح تغذیه، حفظ وزن مناسب و انجام ورزش‌های مناسب برای تقویت عملکرد ریه، مانند تمرینات تنفسی و یوگا، تأثیر مثبتی بر کنترل آسم دارد. همچنین تاکید بر اهمیت دریافت واکسن‌های پیشگیری از عفونت‌ها (مثل آنفولانزا و ذات الریه) که اغلب باعث تشدید آسم می‌شوند، ضروری است. - آموزش گروه‌های خاص:
برنامه‌های آموزشی ویژه برای خانواده‌ها، به‌خصوص کودکان و سالمندان، زنان باردار و افرادی با سابقه خانوادگی آسم و آلرژی در اولویت باشد. آموزش پرسنل بهداشت و درمان برای پشتیبانی بهتر بیماران نیز اهمیت دارد. - تقویت محیط‌های پاک و کاهش آلودگی:
آموزش اهمیت هوای پاک، کاهش آلودگی محیطی و ترک مصرف دخانیات در محیط‌های بسته، به پیشگیری از تحریک آسم کمک می‌کند
نقش آگاهی عمومی:
آگاهی عمومی نقش بسیار مهم و تعیین‌کننده‌ای در کاهش بار بیماری‌های تنفسی در جامعه ایفا می‌کند. این تاثیر را می‌توان در چند محور اصلی خلاصه نمود:
- کاهش شیوع و پیشگیری از بیماری‌ها:
وقتی افراد درباره علل، نشانه‌ها و روش‌های پیشگیری از بیماری‌های تنفسی مختلف مثل آسم، برونشیت و سایر عفونت‌های تنفسی آگاه باشند، می‌توانند با رعایت بهداشت فردی (مانند شستن دست‌ها، استفاده از ماسک در هوای آلوده، پرهیز از سیگار کشیدن) احتمال ابتلا و انتشار این بیماری‌ها را کاهش دهند. - تشخیص زودهنگام و مراجعه به موقع به مراکز درمانی:
آموزش عمومی باعث می‌شود مردم علائم اولیه بیماری‌های تنفسی را سریع‌تر بشناسند و برای درمان به موقع به مراکز بهداشتی-درمانی مراجعه کنند که این امر از پیشرفت بیماری و عوارض جدی‌تر جلوگیری می‌کند. - تغییر رفتارهای پرخطر:
افزایش آگاهی درباره مضرات سیگار، آلودگی هوا و دیگر عوامل محیطی، باعث کاهش رفتارهای ناسالم می‌شود و به بهبود کیفیت هوا و محیط تنفسی کمک می‌کند. - افزایش مشارکت در برنامه‌های بهداشتی و کنترل بیماری‌ها:
آموزش و اطلاع‌رسانی باعث افزایش پذیرش واکسیناسیون (مثل واکسن آنفلوآنزا)، پیگیری منظم درمان و استفاده صحیح از داروهای تنفسی می‌شود که همه این‌ها به کنترل بهتر بیماری‌ها کمک می‌کنند. - کاهش بار مالی و بهبود سلامت روان جامعه:
پیشگیری بهتر از درمان هزینه‌های کمتر و اثرات مثبت‌تری بر سلامت جامعه دارد. همچنین آموزش درست می‌تواند اضطراب و نگرانی‌های ناشی از بیماری را کاهش دهد و بر سلامت روان افراد تأثیر مثبت بگذارد. - حمایت از سیاست‌های بهداشتی و محیط زیستی:
افزایش آگاهی عمومی فشار اجتماعی بر مسئولان برای اجرای سیاست‌های کاهش آلودگی هوا، بهبود کیفیت محیط زندگی و استفاده از فناوری‌های پاک را بیشتر می‌کند که در نهایت سلامت تنفسی جامعه را ارتقا می‌دهد.
در مجموع، آگاهی عمومی زمینه‌ساز رفتارهای پیشگیرانه و مراقبتی موثر است که می‌تواند به طرز قابل‌توجهی بار بیماری‌های تنفسی را کاهش دهد و سلامت جامعه را بهبود بخشد.
از طریق لینک زیر پمفلت آموزشی در این مورد را دریافت کنید:
اختلال دستگاه تنفس فوقانی “آسم”
منابع معتبر:
- سازمان جهانی بهداشت (WHO) و ابتکار جهانی آسم (GINA)
- انجمن آسم و آلرژی ایران
- مراکز تحقیقاتی آسم و آلرژی ایران (مرکز تحقیقات ایمونولوژی و آسم و آلرژی)