آموزش به بیمار: عمل جراحی برداشتن تومور مثانه (TURBT)

۱. عمل TURBT چیست؟

• این یک عمل جراحی کم‌تهاجمی است که برای تشخیص و درمان تومورهای مثانه استفاده می‌شود.

• پزشک متخصص اورولوژی (دستگاه ادراری) بدون نیاز به برش بزرگ روی شکم، از طریق مجرای ادرار (لوله‌ای که ادرار را از مثانه به خارج بدن می‌برد) یک وسیله نازک و مجهز به دوربین (آندوسکوپ) را وارد مثانه می‌کند.

• سپس با استفاده از یک سیم حلقه‌ای، تومور را برمی‌دارد یا می‌سوزاند.

۲. قبل از عمل: آمادگی شما

• ناشتا بودن: از شب قبل یا طبق دستور پرستار، باید ناشتا باشید (هم غذا و هم مایعات). این برای بیهوشی عمومی یا بی‌حسی نخاعی بسیار مهم است.

• مصرف داروها: پزشک خود را از تمام داروهای مصرفی خود (مثل رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین، آسپرین، پلاویکس و…) مطلع کنید. ممکن است نیاز باشد مصرف برخی را چند روز قبل از عمل قطع کنید.

• معاینات: آزمایش خون، نوار قلب و عکس قفسه سینه ممکن است لازم باشد.

• رضایت‌نامه: فرم رضایت‌نامه عمل را پس از دریافت توضیحات کامل، امضا خواهید کرد.

۳. در حین عمل: چه اتفاقی می‌افتد؟

• شما تحت بیهوشی عمومی (خواب کامل) یا بی‌حسی نخاعی (بی‌حسی از کمر به پایین) قرار می‌گیرید و دردی احساس نخواهید کرد.

• عمل معمولاً بین ۲۰ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.

• پس از عمل، به اتاق بازیابی (ریکاوری) منتقل می‌شوید تا به طور کامل هوشیار شوید.

۴. بعد از عمل: چه انتظاری داشته باشید؟

• سوند ادراری: برای چند ساعت یا چند روز یک لوله نازک (سوند) در مثانه شما خواهد بود تا به دفع ادرار و شست‌شوی مثانه کمک کند. این کاملاً طبیعی است.

• از اینجا راهنمای آموزشی مراقبتهای بیمار دارای سوند ادراری را دریافت کنید

• ادرار خونی: مهم: دفع ادرار خونی تا چند روز پس از عمل طبیعی است. رنگ ادرار از صورتی تا قرمز روشن متغیر است. نگران نباشید. با نوشیدن مایعات فراوان (روزانه ۱۰-۸ لیوان آب یا مایعات رقیق)، این رنگ به تدریج برطرف خواهد شد.

• درد یا سوزش: ممکن است در هنگام ادرار کردن، احساس سوزش یا تکرر ادرار داشته باشید. این موقتی است و پزشک در صورت نیاز مسکن برای شما تجویز خواهد کرد.

• ترخیص: بسته به شرایط شما، معمولاً پس از ۳ تا ۱ روز از بیمارستان مرخص خواهید شد.

۵. مراقبت‌های بعد از ترخیص در منزل

• نوشیدن مایعات: بسیار مهم: حداقل ۲ لیتر (۸ لیوان بزرگ) در روز آب و مایعات بنوشید. این کار به پاکسازی مثانه و قطع زودتر خونریزی کمک می‌کند.

• فعالیت بدنی:

  • از بلند کردن اجسام سنگین (بیش از ۵ کیلوگرم) و فعالیت‌های سنگین به مدت حداقل ۴ تا ۲ هفته خودداری کنید.

  • پیاده‌روی سبک مفید است، اما از نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت بپرهیزید.

• رژیم غذایی: رژیم غذایی عادی و سرشار از فیبر (میوه، سبزیجات) برای جلوگیری از یبوست داشته باشید. زور زدن برای دفع می‌تواند باعث خونریزی شود.

• رانندگی: تا ویزیت بعدی پزشک (معمولاً ۲-۱ هفته) از رانندگی خودداری کنید.

• رابطه جنسی: معمولاً به مدت ۴ تا ۲ هفته باید خودداری شود.

۶. چه زمانی با پزشک تماس بگیریم؟ (علائم هشداردهنده)

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر فوراً با پزشک یا بیمارستان تماس بگیرید:

• ادرار خونی شدید (رنگ قرمز تیره یا وجود لخته‌های بزرگ)

• عدم توانایی در ادرار کردن به مدت بیش از ۶-۴ ساعت، علیرغم نوشیدن مایعات

• درد شدید در شکم یا پهلوها که با مسکن‌های معمولی بهبود نمی‌یابد.

• تب و لرز (دمای بالای ۳۸ درجه سانتیگراد)

• احساس سوزش ادرار شدید و ترشحات چرکی از مجرای ادرار

۷. نتایج نمونه‌برداری (پاتولوژی) و پیگیری

• نمونه تومور به آزمایشگاه پاتولوژی فرستاده می‌شود.

• حدود ۲ تا ۱ هفته طول می‌کشد تا نتیجه نهایی آماده شود.

• حضور در نوبت ویزیت پیگیری برای دریافت جواب پاتولوژی و تصمیم‌گیری درباره درمان‌های بعدی (در صورت نیاز) بسیار حیاتی است.

۸. داروهای تجویزی پس از عمل TURBT

پایبندی به مصرف دارو نقش کلیدی در بهبودی و پیشگیری از عوارض دارد.
این اطلاعات به شما کمک می‌کند داروهای خود را به درستی مصرف کنید و روند بهبودیتان سریع‌تر و راحت‌تر پیش برود.

 چرا بعد از عمل باید دارو مصرف کنم؟
هدف از تجویز داروها عبارت است از:

• کنترل درد و ناراحتی

• پیشگیری از عفونت

• کاهش خطر عوارض (مانند اسپاسم مثانه)

• کاهش احتمال بازگشت تومور (در برخی موارد)

---

 انواع داروهای تجویزی:

۱. مسکن‌ها (برای کنترل درد)

• هدف: کنترل دردهای پس از عمل و سوزش ادرار.

• انواع:

  • مسکن‌های معمولی (غیر مخدر): مانند استامینوفن (Paracetamol) یا ایبوپروفن (Ibuprofen). برای دردهای خفیف تا متوسط استفاده می‌شوند.

  • مسکن‌های قوی‌تر (مخدر): مانند ترامادول (Tramadol). برای دردهای شدیدتر تجویز می‌شوند.

• نکات مهم برای بیمار:

  • این داروها را فقط در صورت احساس درد و طبق دستور پزشک مصرف کنید.

  • داروهای مخدر ممکن است ایجاد یبوست کنند. حتماً مایعات فراوان بنوشید و رژیم غذایی پرفیبر داشته باشید.

  • داروهای مخدر ممکن است باعث خواب‌آلودگی شوند. تا زمانی که اثر این داروها از بین نرفته از رانندگی یا کار با دستگاه‌ها و ماشین‌آلات خودداری کنید.

۲. آنتی‌بیوتیک‌ها (برای پیشگیری از عفونت)

• هدف: جلوگیری از ایجاد عفونت ادراری پس از عمل.

• انواع: پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند:

  • سیپروفلوکساسین (Ciprofloxacin)

  • لووفلوکساسین (Levofloxacin)

  • تریمتوپریم-سولفامتوکسازول (Co-trimoxazole)

  • یا سایر آنتی‌بیوتیک‌ها را تجویز کند.

• نکات مهم برای بیمار:

  • بسیار مهم: دوره مصرف آنتی‌بیوتیک را حتی اگر حالتان بهتر شد، به طور کامل و تا آخر ادامه دهید. قطع زودهنگام دارو می‌تواند باعث بازگشت عفونت شود.

  • این داروها را معمولاً با معده خالی یا پر طبق دستور خاص مصرف کنید.

  • در صورت مشاهده هرگونه علائم حساسیت مانند کهیر یا راش پوستی، مصرف را قطع کرده و با پزشک تماس بگیرید.

۳. داروهای ضد اسپاسم مثانه (برای کاهش احساس فوریت و سوزش ادرار)

• هدف: کاهش بروز گرفتگی و انقباض شدید عضلات مثانه که باعث علائم آزاردهنده‌ ی زیر می شود:

  • تکرر ادرار

  • احساس فوریت برای ادرار کردن

  • سوزش ادرار

  • دردهای کرامپی در زیر شکم

• انواع: داروهای رایج در این گروه شامل:

  • اکسی‌بوتینین (Oxybutynin)

  • تولترودین (Tolterodine)

  • سولیفناسین (Solifenacin)

• نکات مهم برای بیمار:

  • این داروها ممکن است ایجاد خشکی دهان کنند. مکیدن آبنبات‌های بدون قند یا نوشیدن جرعه‌های کوچک آب می‌تواند کمک کند.

  • ممکن است باعث تاری دید یا یبوست شوند. این عوارض معمولاً موقتی هستند.

  • این داروها را طبق برنامه منظمی که پزشک تجویز کرده مصرف کنید، حتی اگر در آن لحظه علائمی ندارید.

۴. داروهای شیمی‌درمانی داخل مثانه‌ای (برای پیشگیری از عود تومور)

• هدف: در مواردی که تومور دارای ریسک عود (بازگشت) است، پزشک ممکن است یک دوز داروی شیمی‌درمانی را بلافاصله پس از عمل و در داخل مثانه شما تزریق کند تا سلول‌های تومورال باقیمانده را از بین ببرد. گاهی این درمان به صورت دوره‌ای در مطب ادامه می‌یابد.

• انواع: رایج‌ترین دارو مایتومایسین-سی (Mitomycin-C) است.

• نکات مهم برای بیمار (اگر این دارو برای شما استفاده شود):

  • این دارو معمولاً در بیمارستان و بلافاصله پس از عمل تجویز می‌شود. شما برای ۲-۱ ساعت باید در وضعیت‌های مختلف بخوابید تا دارو به تمام دیواره مثانه تماس پیدا کند.

  • پس از ترخیص، برای حداقل ۸-۶ ساعت پس از تخلیه دارو، هنگام دفع ادرار نشسته ادرار کنید و دو بار سیفون را بکشید تا هرگونه باقیمانده دارو از توالت پاک شود. این کار برای محافظت از خود و خانواده شما از تماس با دارو است.

  • ممکن است پس از این درمان، علائم سوزش ادرار برای چند روز کمی بیشتر باشد.

منابع بین المللی:

۱. European Association of Urology (EAU) Guidelines on Non-muscle-invasive Bladder Cancer (TaT1 and CIS)

• لینک دسترسی:

  • https://uroweb.org/guidelines/non-muscle-invasive-bladder-cancer

۲. راهنمای بالینی سرطان مثانه (نسخه برای پزشکان) – وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جمهوری اسلامی ایران

۳. مقاله مروری: “مراقبتهای پرستاری پس از برداشتن تومور مثانه از طریق مجرا (TURBT)”