سندرم تونل کارپال یک بیماری شایع است که به دلیل فشرده شدن عصب مدیان (عصب میانی) در تونل کارپال مچ دست ایجاد می‌شود. این تونل یک گذرگاه باریک در کف دست است که از استخوان‌ها و رباط‌ها تشکیل شده و عصب مدیان، تاندون‌های خم‌کننده انگشتان و عروق خونی از آن عبور می‌کنند. وقتی این فضا تنگ شود، عصب تحت فشار قرار می‌گیرد و علائم زیر را ایجاد می‌کند:
علائم CTS:
- گزگز، بی‌حسی یا سوزش در انگشتان شست، اشاره، میانی و نیمی از انگشت حلقه
- درد در مچ دست که ممکن است به ساعد یا شانه انتشار یابد
- ضعف عضلات دست (مثلاً مشکل در گرفتن اشیا یا افتادن مکرر وسایل از دست)
- شدت یافتن علائم در شب یا پس از فعالیت‌های تکراری مانند تایپ کردن یا استفاده از موس
درمان‌های غیرتهاجمی (غیرجراحی)
اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، معمولاً با روش‌های غیرجراحی کنترل می‌شود:
- آتل‌بندی (مچ‌بند طبی):
- استفاده از آتل در شب یا هنگام فعالیت برای ثابت نگه داشتن مچ و کاهش فشار روی عصب.
- تغییر سبک زندگی و فعالیت‌ها:
- کاهش حرکات تکراری مچ دست.
- تنظیم ارتفاع صفحه‌کلید و موس برای کاهش فشار.
- استراحت‌های متناوب هنگام کار طولانی با دست.
- داروهای ضدالتهاب:
- داروهای غیراستروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن برای کاهش درد و التهاب.
- تزریق کورتیکواستروئید (کورتون):
- تزریق در ناحیه تونل کارپال برای کاهش موقت التهاب و درد (اثر آن چند هفته تا چند ماه ممکن است باقی بماند).
- فیزیوتراپی و تمرینات کششی:
- حرکات مخصوص برای بهبود انعطاف‌پذیری و کاهش فشار روی عصب.
درمان‌های تهاجمی (جراحی)
اگر علائم شدید باشد یا به درمان‌های غیرجراحی پاسخ ندهد، جراحی توصیه می‌شود:
- جراحی باز (Open Carpal Tunnel Release):
- برشی در کف دست ایجاد می‌شود و رباط کارپال برش داده می‌شود تا فشار روی عصب کم شود.
- رباط کارپال (لیگامان عرضی مچ) برش داده می‌شود تا فشار روی عصب مدیان کاهش یابد.
- این روش سنتی است و با دید مستقیم جراح انجام می‌شود.
- بهبود: ۴ تا ۶ هفته برای بازگشت به فعالیت‌های سبک.
- جراحی اندوسکوپیک (Endoscopic Surgery):
- با یک برش کوچک و استفاده از دوربین، رباط کارپال آزاد می‌شود.
- یک دوربین کوچک (اندوسکوپ) و ابزار مخصوص برای برش رباط کارپال استفاده می‌شود.
- مزیت آن شامل بهبود سریع‌تر و درد کمتر پس از عمل است، اما نیاز به تخصص جراح دارد.
- مزایا: درد کمتر و بهبود سریع‌تر (حدود ۲ تا ۴ هفته).
پس از جراحی:
- دست تا چند هفته بانداژ می‌شود.
- ممکن است ضعف یا درد موقت وجود داشته باشد.
- تمرینات توان‌بخشی برای بازیابی قدرت دست ضروری است.
مراحل بهبودی پس از جراحی:
- ۲۴ ساعت اول: بانداژ و محدودیت حرکت برای جلوگیری از تورم.
- ۱–۲ هفته: کشیدن بخیه‌ها و شروع تمرینات حرکتی سبک.
- چند هفته تا چند ماه: بازگشت تدریجی قدرت و حس طبیعی دست (بسته به شدت فشار قبلی روی عصب).
۵ تمرین برای حفظ و بازیابی تحرک پس از جراحی دست چیست؟
- مشت کردن
- کشش انگشت
- کشش انگشت شست
- کشش مچ دست
- فشردن یک توپ
عملکرد صحیح دست، یک نیاز اصلی برای بهترین عملکرد در زندگی روزمره است. بازیابی دامنه حرکتی کامل پس از جراحی می‌تواند دشوار باشد. با این حال، می‌توانید تحرک دست خود را حفظ کرده و با تمرینات مناسب آن را افزایش دهید. یک جراح دست مانند دکتر آزوز در دالاس اغلب یک برنامه تمرینی دامنه حرکتی را برای شروع زودهنگام پس از جراحی توصیه می‌کند. در اینجا پنج تمرین برتر برای حفظ و بهبود تحرک دست پس از جراحی آورده شده است.
۱) مشت کردن: این تمرین شامل مشت کردن شل یا سفت و سپس نگه داشتن آن با دست مخالف است. همچنین می‌توان مشت را با یا بدون انگشت شست انجام داد تا به لغزش تاندون کمک کند. تکرار این حرکت، انعطاف‌پذیری و قدرت گرفتن اشیا را افزایش می‌دهد.
۲) کشش انگشتان: انگشتان را می‌توان با قرار دادن آنها در حالت «قفسه» یا «میز» کشش داد. سپس می‌توان این کار را با حالت «قلاب» یا «پنجه» ادامه داد. علاوه بر این، فشار دادن یک وسیله صاف مانند میز می‌تواند انگشتان را در این حالت‌ها بیشتر کشش دهد. کشش‌های پنجه و میز، تمرینات لغزشی تاندون هستند که به حفظ انعطاف‌پذیری مفاصل کمک می‌کنند و می‌توانند به افزایش دامنه حرکتی کمک کنند.
۳)کشش شست: کشش شست شامل لمس کردن شست با هر انگشت است. سپس شست کشیده می‌شود تا به کف دست برسد. این تمرینات متضاد به بازیابی مهارت و حرکات ظریف کمک می‌کند.
۴)کشش مچ دست: کشش‌های مچ دست شامل خم و راست کردن مچ دست است. مچ دست نیز به چپ و راست حرکت داده می‌شود. باز کردن مچ دست و سپس مشت کردن، خم و راست کردن انگشتان را آسان‌تر می‌کند. کشش مچ دست برای همه آسیب‌های دست مهم است زیرا اکثر عضلاتی که انگشتان را حرکت می‌دهند در ساعد قرار دارند نه در خود دست. کشش‌های مچ دست به بازیابی قدرت، استحکام و دامنه حرکتی مچ و دست کمک می‌کنند.
حفظ تحرک دست پس از جراحی برای کمک به حفظ قدرت گرفتن، چابکی و انعطاف‌پذیری ضروری است. تمرینات دست باید تحت نظارت جراح دست و/یا درمانگر دست انجام شود زیرا اگر تمرینات در زمان نامناسب، با نیروی نامناسب یا به طور نادرست انجام شوند، می‌توانند آسیب جدی ایجاد کنند. برای نتایج مطلوب، به یک برنامه ورزشی منظم پایبند باشید.
عوارض احتمالی:
- درد موقت در ناحیه جراحی
- عفونت (نادر)
- آسیب عصبی یا عروقی (بسیار نادر)
اگر علائم CTS شدید باشد یا به درمان‌های غیرجراحی (مثل آتل، تزریق کورتیکواستروئید یا فیزیوتراپی) پاسخ ندهد، جراحی توصیه می‌شود. برای تصمیم‌گیری نهایی، مشورت با یک متخصص ارتوپد یا جراح دست ضروری است.
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر علائم:
- بیش از ۶ ماه ادامه یابد.
- باعث اختلال در خواب یا فعالیت‌های روزانه شود.
- ضعف عضلانی یا تحلیل عضلات دست ایجاد کند.
در صورت عدم درمان، CTS می‌تواند منجر به آسیب دائمی عصب و ضعف شدید دست شود.
تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، بهبودی را تسریع می‌کند.
برای دریافت پمفلت آموزشی در مورد مراقبت بعد از عمل جراحی از لینک زیر استفاده بفرمایید:
آموزش بیماران پس از جراحی کارپال تونل (CTS)
منابع علمی (رفرنس):
- انجمن جراحان ارتوپدی آمریکا (AAOS):
- منبع معتبر برای تشخیص و درمان CTS، شامل جراحی و روش‌های غیرتهاجمی.
- وبسایت: www.aaos.org
- مؤسسه ملی اختلالات عصبی و سکته مغزی (NINDS):
- اطلاعات جامع درباره علل، علائم و درمان‌های CTS.
- وبسایت: www.ninds.nih.gov
- مقالات مروری در ژورنال‌های پزشکی:
- Journal of Hand Surgery (مطالعات مقایسه جراحی باز و اندوسکوپیک).
- Cochrane Database of Systematic Reviews (تحلیل اثربخشی درمان‌های غیرجراحی مانند آتل و تزریق کورتون).
- کلینیک مایو (Mayo Clinic):
- راهنمای بیماران برای CTS و گزینه‌های درمانی.
- وبسایت: www.mayoclinic.org
- کتاب Green’s Operative Hand Surgery (ویرایش ۷):
- مرجع استاندارد برای جراحی‌های دست، شامل جزئیات تکنیک‌های جراحی CTS.