پیشگیری از بیماری لختگی خون در عروق پاها (ترومبوز ورید عمقی یا DVT) و عوارض آن

پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی (DVT)

ترومبوز وریدی وضعیتی است که در آن لخته خون (ترومبوز) در ورید ایجاد می شود. این لخته می تواند جریان خون را از طریق سیاهرگ محدود کند و باعث تورم و درد شود. در بیشتر موارد، ترومبوز وریدی در “وریدهای عمیق” در پاها، ران ها یا لگن رخ می دهد ( شکل ۱ ). این ترومبوز ورید عمقی یا DVT نامیده می شود.

DVT در ساق پا شایع ترین نوع ترومبوز وریدی است. با این حال، لخته می تواند در هر نقطه از سیستم وریدی تشکیل شود. اگر بخشی یا تمام لخته خون در ورید از محل تشکیل آن جدا شود، می تواند از طریق سیستم وریدی عبور کند. این حالت آمبولی نامیده می شود. اگر آمبولی در ریه قرار گیرد، آمبولی ریه (PE) نامیده می شود.

 

جراحی و شرایط مرتبط  :  روش‌های جراحی، به‌ویژه آن‌هایی که شامل لگن، لگن یا زانو می‌شوند، خطر ابتلا به لخته خون را در فرد افزایش می‌دهند. در طول دوره بهبودی، عدم تحرک طولانی مدت نیز می تواند خطر ایجاد لخته خون را افزایش دهد. اقداماتی برای کمک به کاهش خطر لخته شدن خون در زیر بحث شده است.

 

 

عوامل خطر بروز ترومبوز ورید عمقی

عوامل متعددی وجود دارد که می تواند خطر ابتلا به DVT را افزایش دهد.شایعترین آنهاعبارتند از:

• بی حرکتی (مثلاً به دلیل بستری شدن در بیمارستان، بهبودی از آسیب، تختخواب یا فلج)
• چاقی
• بارداری
• برخی داروها (به عنوان مثال، قرص های ضد بارداری، درمان جایگزینی هورمون، تاموکسیفن، تالیدومید، اریتروپویتین، داروهای شیمی درمانی سرطان)
• سابقه قبلی بروز ترومبوز ورید عمقی
• جراحی و شرایط مرتبط : روش‌های جراحی، به‌ویژه آن‌هایی که شامل لگن، لگن یا زانو می‌شوند، خطر ابتلا به لخته خون را در فرد افزایش می‌دهند. در طول دوره بهبودی، عدم تحرک طولانی مدت نیز می تواند خطر ایجاد لخته خون را افزایش دهد.

علائم ترومبوز ورید عمقی

علائم معمول شامل : تورم، درد، گرما و حساسیت به لمس و قرمزی در پای درگیر است.

 

تشخیص ترومبوز ورید عمقی

آزمایش خون به نام D-dimer و سونوگرافی داپلر وریدهای پا و/یا سایر آزمایش‌های تصویربرداری

اقدامات پیشگیرانه:

در طول بستری در بیمارستان  –  به برخی از افرادی که برای جراحی (به ویژه جراحی استخوان یا مفصل و …) یا به دلیل یک بیماری جدی پزشکی در بیمارستان هستند، ممکن است برای کاهش خطر لخته شدن خون، داروهای ضد انعقاد داده شود.

همچنین ممکن است به زنانی که در معرض خطر ترومبوز وریدی در دوران بارداری و پس از آن هستند، داروهای ضد انعقاد داده شود.

در افرادی که در بیمارستان بستری هستند و خطر متوسط تا کم لخته شدن خون دارند، ممکن است از سایر اقدامات پیشگیرانه استفاده شود.

به عنوان مثال، برخی از افراد پس از جراحی به دستگاه های فشرده سازی بادی مجهز می شوند. این دستگاه ها در حین جراحی و بلافاصله پس از آن در اطراف پاها قرار می گیرند و به صورت دوره ای با هوا پر می شوند. این دستگاه ها فشار ملایمی را برای بهبود گردش خون و کمک به جلوگیری از لخته شدن اعمال می کنند. جوراب های فشارنده پا،معروف به جوراب واریس نیز ممکن است توصیه شوند.

در همه موارد، راه رفتن در اسرع وقت پس از جراحی می تواند خطر لخته شدن خون را کاهش دهد. همچنین می تواند خطر تورم مزمن در پاها را که ناشی از DVT شما  است کاهش دهد

سفر طولانی مدت  –  به نظر می رسد سفر طولانی مدت (مثلاً پرواز با هواپیما یا اتومبیل سواری که بیش از پنج ساعت طول می کشد) خطر ایجاد لخته خون را افزایش می دهد، اگرچه این خطر بسیار کوچک است. چند نکته وجود دارد که ممکن است در طول سفر طولانی مفید باشد :

نکاتی برای جلوگیری از تورم ساق پا و ترومبوز ورید عمقی در طول سفر طولانی:

همه مسافران باید توصیه های زیر را برای پروازهای بیش از شش تا هشت ساعت در نظر بگیرند:

1. هر یک یا دو ساعت یکبار بایستید و راه بروید
2. لباس های گشاد و راحت بپوشید
3. مچ پا و زانو را به طور متناوب خم کنید و دراز کنید، از روی هم زدن پاها خودداری کنید و در هنگام نشستن مرتباً وضعیت خود را تغییر دهید.
4. پوشیدن جوراب های فشرده تا زانو (جوراب واریس) را در نظر بگیرید
5. از مصرف داروها (مانند آرام بخش ها، قرص های خواب آور) یا الکل خودداری کنید، که می تواند توانایی شما را برای بلند شدن و حرکت در اطراف مختل کند.

اقدامات احتیاطی ویژه برای افراد مبتلا به ترومبوز ورید عمقی

خطر ایجاد لخته دیگر:

افرادی که برای ترومبوز وریدی تحت درمان قرار می گیرند، در معرض افزایش خطر ابتلا به لخته خون دیگری هستند، اگرچه این خطر در صورت استفاده از یک ضد انعقاد به میزان قابل توجهی کمتر است. بنابراین، مصرف رقیق‌کننده‌های خون دقیقاً طبق دستورالعمل برای کاهش خطر لخته شدن خون مکرر مهم است. مراقب درد جدید پا، تورم و یا قرمزی باشید. در صورت بروز هر یک از این علائم، در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید یا به پزشک مراجعه کنید.

علائم دیگر ممکن است نشان دهنده این باشد که یک لخته در پا شکسته و به ریه رفته و باعث آمبولی ریه (PE) شده است. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد جدید قفسه سینه همراه با مشکل در تنفس
• ضربان قلب سریع و/یا احساس سبکی سر یا سرگیجه

آمبولی ریه می تواند تهدید کننده زندگی باشد و نیاز به توجه فوری دارد . اگر علائم فوق را دارید، فورا کمک بگیرید. (با شماره ۱۱۵ تماس بگیرید.)

خطر خونریزی:

داروهای ضد انعقاد باید دقیقاً طبق دستور مصرف شوند تا خطر خونریزی جدی را به حداقل برسانند. اگر یک نوبت را فراموش کردید یا امکان مصرف یک دوز را نداشتید،مثلا دارویتان تمام شده بود، برای مشاوره با پزشک یا کلینیک خود تماس بگیرید.

سعی نکنید دوز اضافی مصرف کنید یا خودتان دوز را تغییر دهید، مگر اینکه پزشکتان به طور خاص به شما بگوید. اگر نسخه داروی خود را دوباره تجدید می کنید و قرص ها با نوع قبلی متفاوت به نظر می رسند، فوراً به پزشک یا داروساز خود اطلاع دهید.

اگر وارفارین مصرف می کنید، موارد دیگری نیز وجود دارد که باید از آنها آگاه باشید. اینها به تفصیل در یک بررسی موضوع جداگانه مورد بحث قرار می گیرند. (به پمفلت آموزش داروی وارفارین مراجعه کنید .)

 

احتمال خونریزی در هنگام مصرف داروهای ضد انعقاد بیشتر است. خونریزی ممکن است در بسیاری از نواحی مانند بینی یا لثه ها، خونریزی بیش از حد قاعدگی، خونریزی در ادرار یا مدفوع، خونریزی یا کبودی بیش از حد در پوست، یا استفراغ مواد قرمز روشن یا شبیه تفاله قهوه ایجاد شود. در برخی موارد، اگر خونریزی داخلی وجود داشته باشد، ممکن است بلافاصله متوجه آن نشوید.

خونریزی در داخل بدن می تواند باعث احساس ضعف یا درد در ناحیه پشت یا شکم شود. اگر این علائم را دارید فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.

همچنین مهم است که اگر آسیبی دارید که می تواند باعث خونریزی داخلی شود، مانند افتادن، ضربه به سر یا تصادف اتومبیل و یا زخم معده قدیمی فوراً تماس بگیرید.

 

روش کاهش خطر خونریزی:

برخی از احتیاطات ساده مانند:

• از یک مسواک با موهای نرم استفاده کنید.
• از یک مرطوب کننده برای کمک به کاهش خونریزی بینی استفاده کنید (اگر در آب و هوای سرد یا خشک زندگی می کنید).
• هنگام دست زدن به اشیاء تیز (مانند چاقو) احتیاط کنید.
• از فعالیت هایی که می تواند منجر به آسیب شود خودداری کنید (مانند ورزش های تماسی).
• در طول فعالیت بدنی از تجهیزات ایمنی مناسب (مانند کلاه ایمنی، پد) استفاده کنید.
• از آسپرین یا سایر عوامل ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDS؛ به عنوان مثال، ایبوپروفن و ناپروکسن اجتناب کنید، مگر اینکه پزشک به شما بگوید آنها را مصرف کنید. سایر داروهای مسکن بدون نسخه، مانند استامینوفن ممکن است جایگزین های بی خطری باشند.

از دستبند هشدار استفاده کنید :  در حالی که داروهای ضد انعقاد مصرف می کنید، همیشه از یک دستبند پزشکی، گردنبند یا برچسب هشدار مشابهی استفاده کنید که نام داروی ضد انعقاد شما را در بر دارد.

اگر در زمان اضطراری نیاز به درمان دارید و نمی توانید وضعیت خود را توضیح دهید، این برچسب به پاسخ دهندگان هشدار می دهد که از داروهای ضد انعقاد استفاده می کنید و در خطر خونریزی بیش از حد هستید.

بسیاری از داروهای ضد انعقاد دارای خنثی کننده های خوبی هستند، بنابراین برای تیم مراقبتی مهم است که نام ضد انعقاد مصرفی شما را بدانند.

برچسب هشدار باید شرایط پزشکی شما و همچنین نام و شماره تلفن تماس اضطراری را ذکر کند.