زخم بستر (زخم فشاری) آسیب به پوست و بافتهای زیرین است که به دلیل فشار ممتد و قطع جریان خون، معمولاً روی نواحی استخوانی بدن مانند پاشنه، دنبالچه، باسن، آرنج و پشت سر ایجاد میشود. پیشگیری، کلیدیترین و مؤثرترین راه مبارزه با آن است.
چه کسانی در معرض خطر بیشتری هستند؟
- بیماران کاملاً بیحرکت یا کمتحرک
- افراد با سن بسیار بالا
- مبتلایان به دیابت یا مشکلات عروقی
- افراد دچار سوءتغذیه یا کمآبی
- بیماران با بیاختیاری ادرار/مدفوع
- افراد با کاهش سطح هوشیاری نیاز به مراقبت و توجه بیشتری دارند.
۱. کاهش فشار: مهمترین اقدام
هدف: کاهش فشار ممتد روی نقاط خاص بدن.
-
تغییر وضعیت مداوم:
-
قانون طلایی: هر ۲ ساعت یکبار وضعیت بیمار را تغییر دهید. برای افراد بسیار آسیبپذیر این تناوب باید به هر ۱۵ تا ۳۰ دقیقه افزایش یابد.
-
برای بیمار روی تخت: وضعیت او را بین حالتهای پشت، پهلو چپ و راست تغییر دهید. از بالش برای تکیه و حفظ حالت استفاده کنید.
-
تکنیک چرخش: برای چرخاندن راحتتر بیمار، میتوانید از یک ملافه به عنوان “صفحه چرخش” استفاده کنید.
-
وقتی بیمار به پهلو است: مطمئن شوید وزن روی استخوان لگن نباشد، بلکه کمی به پشت یا جلو متمایل است. حتماً یک بالش بین زانوها قرار دهید.
-
برای بیمار روی صندلی یا ویلچر: اگر بیمار قادر است، هر ۱۵-۲۰ دقیقه به او کمک کنید وزن خود را با فشار روی دستههای صندلی جابجا کند. اگر نمیتواند، هر ساعت حداقل برای چند دقیقه از روی صندلی جابجا شود.
-
-
استفاده از تجهیزات کاهشدهنده فشار:
-
تشکهای مواج (Air Mattress): این تشکها با توزیع متناوب فشار، خطر ایجاد زخم را به طور چشمگیری کاهش میدهند. در مورد امکان اجاره یا خرید آنها با پرستار یا مددکار اجتماعی مشورت کنید.
-
پدهای محافظ (پاشنه، آرنج، دنبالچه): از پدهای نرم مخصوص استفاده کنید. توجه: حلقههای دوناتی شکل سفت ( معروف یه رینگ) به هیچ عنوان توصیه نمیشوند زیرا جریان خون را قطع کرده و وضعیت را بدتر میکنند.
-
مراقبت از پاشنه: حساسترین نقطه است. با قرار دادن یک بالش زیر ساق پا، پاشنهها را کاملاً از تخت بلند کنید.
-
صندلی و ویلچر: از کوسنهای نرم و استاندارد استفاده کنید.
-
لباس و ملحفه: از لباس و ملحفههای نرم، صاف و بدون درزهای زبر استفاده کنید. مطمئن شوید زیر بیمار هیچ جسم اضافهای نباشد. ملحفه باید همیشه تمیز، خشک و بدون چینخوردگی باشد.
-
۲. بررسی روزانه پوست
هدف: شناسایی اولین نشانههای هشداردهنده.
هر روز پوست را بهدقت، بهویژه در نواحی استخوانی، بررسی کنید. از آینه برای دیدن نقاطی مانند دنبالچه و پاشنه کمک بگیرید.
-
به دنبال این علائم باشید:
-
قرمزی پایدار: ناحیهای که با فشار انگشت سفید نمیشود (مهمترین علامت هشدار).
-
تغییر دما: گرمتر یا سردتر از اطراف.
-
تورم، تاول، ترک یا زخم باز.
-
۳. حفظ بهداشت و خشکی پوست
هدف: محافظت در برابر رطوبت و اصطکاک.
-
پوست باید همیشه تمیز و خشک باشد. عرق، ادرار یا مدفوع به سرعت به پوست آسیب میزنند.
-
برای شستشو از آب ولرم و صابون ملایم استفاده کنید. پوست را مالش ندهید، با پارچه نرم خشک کنید.
-
پس از شستشو، از لوسیون مرطوبکننده برای جلوگیری از خشکی و ترک استفاده کنید.
-
برای بیماران مبتلا به بیاختیاری، از پدهای جاذب باکیفیت و تعویض فوری آنها استفاده کنید. کرمهای محافظ حاوی زینک اکسید از تماس پوست با رطوبت جلوگیری میکنند.
۴. تغذیه و هیدراتاسیون مناسب
هدف: تقویت پوست و بافتها از داخل.
-
آب: مصرف مایعات کافی ضروری است. کمآبی پوست را خشک و آسیبپذیر میکند.
-
پروتئین: مصرف منابع پروتئینی مانند گوشت، ماهی، تخممرغ، حبوبات و شیر را افزایش دهید.
-
ویتامینها و مواد معدنی: ویتامین C (در مرکبات و سبزیجات) و زینک (در مغزیجات و گوشت) برای ترمیم بافت حیاتی هستند.
-
در صورت نیاز، با پزشک یا متخصص تغذیه درباره مکملهای غذایی مناسب مشورت کنید.
۵. جلوگیری از اصطکاک و کشش
هدف: جلوگیری از آسیبهای سطحی پوست.
-
بیمار را برای جابجایی در تخت نکشید. این کار باعث ساییدگی شدید پوست میشود.
-
روش صحیح: از تکنیک “ملافه لیفت” استفاده کنید. یک ملافه را زیر بیمار پهن کرده و با بلند کردن همزمان دو طرف آن، بیمار را به آرامی جابجا کنید.
۶. مشارکت فعال بیمار (در صورت هوشیاری)
-
بیمار را تشویق کنید هر ۱۵ دقیقه در ویلچر وزنش را جابجا کند.
-
از او بخواهید در بررسی روزانه پوست همکاری کند و هرگونه درد یا ناراحتی را فوراً گزارش دهد.
-
بر اهمیت نوشیدن مایعات و تغذیه کافی به او تأکید کنید.
چه زمانی فوراً با تیم درمان تماس بگیریم؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر:
-
ایجاد زخم باز (حتی کوچک).
-
افزایش قرمزی، تورم، گرمی یا درد.
-
تغییر رنگ پوست به بنفش یا سیاه.
-
ترشح چرکی یا بدبو از ناحیه.
-
تب ناگهانی بیمار.
مشاهده مراحل مختلف زخم بستر کمک می کند تا پیشگیری از این زخم را جدی بگیریم
برای دریافت فایل مطلب بالا روی لینک زیر کلیک کنید: