جدار شکم و کف لگن از نظر آناتومی از لایه های مختلف شامل عضلات و بافت نگه دارنده یا فاسیا تشکیل شده است. در صورتی که این عضلات و بافت نگهدارنده به علل ژنتیکی و یا فشار بیش از حد داخل شکم دچار نقص شود باعث برجستگی یا بیرون زدگی های غیر طبیعی در ناحیه پوست محل می شود که به آن فتق یا باد فتق گفته می شود.فتق ها ممکن است مادرزادی، اکتسابی یا در اثر ضربه (ترومایی)باشند.
انواع فتق:
در فتق خارجی کیسه ی فتق کاملا از جدار شکم بیرون می زند.
در فتق داخل جداری، کیسه در بین لایه های جدار شکم باقی می ماند
در نوع داخلی، کیسه در داخل حفره ی دربرگیرنده ی احشا باقی می ماند.
اغلب فتق ها در ناحیه ی اینگوینال یا فمورال (کشاله ران) ایجاد می شوند، اما بسته به محل ایجاد آن فتق ها به انواع مختلفی نام گذاری می شوند.
فتقی که در محل عمل جراحی قبلی ایجاد می شود فتق برشی یا انسزیونال نام دارد. فتق کشاله ران شایعترین نوع فتق است و در مردان بیشتر دیده می شود.
علت فتق:
- وجود نقص مادرزادی است
- به دنبال بلند کردن اجسام سنگین همراه است
- در شیرخواران و کودکان (سابقۀ خانوادگی فتق)
- بیضۀ پایین نیامده
- وزن زیاد
- سرفه مزمن
- یبوست مزمن ، فشار حین اجابت مزاج
- پروستات بزرگ ، فشار حین ادرار کردن
- سابقه جراحی
علائم:
ایجاد تورم و بیرون زدگی احشاء از جدار شکم با فعالیت و برطرف شدن آن پس از استراحت از علائم شایع فتق است، در صورت بروز درد باید به فکر گیر کردن فتق بود.
تشخیص:
تشخیص فتق با معاینات بالینی است که توسط پزشک انجام می شود و استفاده از وسایل تصویربرداری همیشه لازم نیست.
عوارض:
گیرافتادن محتویات فتق از جمله روده ، از عوارض مهم فتق است که ممکن است منجر به اختناق وگانگرن(از بین رفتن) محتویات فتق از جمله روده گردد که یک وضعیت خطرناک بوده و نیاز به جراحی اورژانس دارد.
پیشگیری:
- استعمال دخانیات و به خصوص سیگار را متوقف کنید.
- در صورت سرفه مداوم و شدید حتما به پزشک مراجعه کنید.
- ورزش‌های مناسب و سالم انجام دهید. تمرین‌های تقویت عضلات شکم را فراموش نکنید.
- هنگام دفع و خروج باد معده فشار زیادی به شکم خود وارد نکنید.
- از غذاهای فیبردار مانند سبزیجات و میوه استفاده کنید. با این کار مانع یبوست می‌شوید. بنابراین فشار هنگام دفع کاهش پیدا می‌کند.
- از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید. اگر مجبور به حمل هستید، خم نشوید. روی زانو بنشینید، وسیله را بردارید و سپس دوباره بلند شوید.
در موارد زیردر اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید:
- اگردارای فتق شکمی هستید و نمی توانید محتویات آن را با فشار کم وارد شکم نمایید.
- دچار تهوع،استفراغ یا تب همراه با فتق هستید.
- فتق به رنگ قرمز،صورتی،تیره درآمده یا تغییر رنگ داده است.
- دارای درد کشاله ران،تورم یا برآمدگی غیر جا رونده هستید.
درمان:
درمان فتق فقط جراحی است لذا با مراجعه به موقع برای درمان غیر اورژانس برنامه ریزی کنید .جراحی با بی حسی نخاعی یا بیهوشی عمومی و نیز گاهی بی حسی موضعی انجام می شود .
بعد از جراحی ممکن است نیازمند یک تا ۲ روز بستری باشید. پانسمان محل جراحی برای یک تا ۲ بار عوض می شود و معمولا بعد ۴۸ ساعت پانسمان لازم نیست و استحمام بلامانع است.
عوارض احتمالی این عمل:
شامل درد ، خونریزی، عفونت ، تشکیل آبسه و….. می باشد . ممکن است برای درد ناشی از عمل مسکن و برای جلوگیری از عفونت آنتی بیوتیک تجویز شود.
توصیه های لازم پس از عمل جراحی:
- به مدت ۳-۲ ماه از انجام کارهای سنگین و فعالیت های ورزشی و سنگین اجتناب کنید.
- درد معمول بعد از عمل طبیعی بوده و با مصرف مسکن تدریجاً از بین خواهد رفت. در صورت درد زیاد به پزشک مراجعه نمایید.
آیا فتق در کودکان نیز وجود دارد؟
- فتق در کودکان به صورت مادرزادی به وجود می‌آید.
- در برخی موارد والدین می‌توانند برآمدگی شکمی نوزاد را مشاهده کند. این برآمدگی زمانی که روده کودک در حال فعالیت است یا گریه و سرفه می‌کند، بیشتر قابل مشاهده است.
- از علائم مهم فتق در کودکان کاهش اشتها است.
- آن‌ها معمولا دردی احساس نمی‌کنند. اما اگر نوزاد یا کودک احساس درد، تهوع یا تورم در محل فتق داشته باشد، حتما باید او را به پزشک متخصص نشان دهید.