تعویض مَفصَل زانو یا آرتروپلاستی کامل مَفصَل زانو یا توتال‌نی (به انگلیسی: Total Knee Arthroplasty (TKA)) عمل جراحی ارتوپدی است که با استفاده از آن سطوح مفصلی استخوان ران و درشت‌نی در مفصل زانو با سطوح مصنوعی جایگزین می‌گردد
آرتروپلاستی مفصل زانو در مواردی که سطوح مفصلی بیمار به دلایلی مانند استئوآرتریت، روماتیسم مفصلی، دفورمیتی واروس یا والگوس شدید، تروما یا خونریزی داخل مفصلی مزمن از بین رفته با جایگزینی دقیق پروتزهای آماده انجام می‌گیرد.
مراقبت های قبل از عمل جراحی
- متاسفانه اکثر بیماران قبل از عمل به علت درد و رنج طولانی مدت، تحرک و فعالیت کافی ندارند، پس عضلات اطراف مفاصل درگیرشان ضعیف می شوند.
- تمرینات و ورزش های مناسب و کافی قبل از جراحی می توانند باعث تقویت قدرت عضلانی شوند.
- توجه : این موضوع به طول عمر پروتز کمک خواهد کرد.
- انجام فیزیوتراپی و توانبخشی مناسب قبل از جراحی به منظور افزایش قدرت عضلات اطراف مفصل زانو نقش به سزایی در موفقیت جراحی بیمار خواهد داشت.
روش انجام جراحی
-
با قرارگیری بیمار تحت بیهوشی عمومی یا تزریق داروی بی‌حسی در فضای اپیدورال نخاعی، جراح برشی ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر در جلوی زانو ایجاد می‌کند. بخش آسیب دیده مفصل از سطح استخوان‌ها برداشته می‌شود و سپس سطوح به گونه‌ای شکل داده می‌شود تا توانایی نگه داشتن مفصل مصنوعی فلزی یا پلاستیکی را داشته باشد. مفصل مصنوعی با سیمان استخوانی یا مواد مخصوص دیگر به استخوان ران، درشت‌نی و کاسه زانو متصل می‌شود. پس از قرارگیری و تنظیم مناسب، بخش‌های مصنوعی متصل شده، مفصلی را شکل می‌دهد که برای عملکرد و پایدار ماندن به رباط‌ها و عضله‌های پیرامون وابسته است. در پایان فرایند فضای ایجاد شده توسط بخیه دوخته شده و بر روی ناحیه پانسمان قرار می‌گیرد.
مراقبت های بعد از عمل جراحی
-
- پس ازعمل جراحی ممکن است درد زیادی داشته باشید. قدری تحمل کنید. ضمنا پزشک برای شما مسکن دستور می دهد که توسط پرستاران بخش اجرا خواهد شد.
- خارج شدن از تخت حتما با استفاده از وسایل کمکی مثل واکر یا چوب زیر بغل خواهد بود.
- ضمن این که ممکن است پزشک معالج برای شما از نوعی بی حرکت کننده زانو برای پایین آمدن از تخت استفاده کند.
- روز بعد از عمل قادر خواهید بود در تخت بنشینید و سرپا بایستید.
- توصیه می شود در سمتی که جراحی انجام شده، ورزش های مچ پا و انگشتان انجام شود
تمرینات ورزشی و حرکات اصلاحی پس از جراحی تعویض کامل مفصل زانو
(حرکت به سمت بالا، پایین، چپ و راست)
بالا آوردن کل اندام : عضلات ران سفت شده و در حالی که زانو صاف می‌شود، پا را چند سانتیمتر بالا آورده و پنج تا ده ثانیه نگه داشته و بعد به آرامی پایین می‌آورید
فشار دادن زانو به تخت :در این حرکت بیمار عضلات ران را سفت کرده، زانو را صاف نگه می‌دارد و پنج تا ده ثانیه صبر می‌کند و به طور مرتب عضلات ران و ساق پا را منقبض (سفت) و سپس آزاد (شل) کنید. این کار موجب افزایش گردش خون به پا و افزایش قدرت عضلات پا شده و در افزایش طول عمر پروتز به کار رفته در زانو موثر خواهد بود.
تمرین جلو و عقب بردن پاشنه پا : خم کردن زانو تا حد امکان در حالیکه پاشنه روی تخت باشد و پاشنه روی تخت سُر می‌خورد، پا در خم‌ترین حالت پنج تا ده ثانیه نگه داشته شده و سپس صاف می‌شود.
خم و راست کردن زانو در حالت نشسته به کمک پای مقابل :یکی دیگر از تمرینات فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو خم و راست کردن زانو در حالت نشسته به کمک پای مقابل است.
خم کردن پا بدون کمک پای مقابل
-
بی حرکتی باعث ضعف عضلات و لاغری پا و کاهش قدرت آن خواهد شد.
-
با استفاده از وسایل فیزیوتراپی، ورزش زانو شروع می شود و حد اقل ۳ هفته طول می کشد تا زانوی عمل شده ۹۰درجه خم شود.
-
ممکن است پس از ترخیص، انجام فیزیوتراپی در منزل یا در مراکز فیزیوتراپی طبق نظر پزشک معالج ادامه یابد. برنامه ورزشی می بایست زیر نظر فیزیوتراپ انجام شود.
-
هنگام نشستن روی صندلی باید زانو بالاتر قرار گیرد
-
محدودیت تحمل وزن روی زانوی عمل شده توسط پزشک معین می شود.
سایر مراقبت ها در منزل
شایع ترین عارضه ی پس از جراحی مفصل زانو، عفونت است و می تواند کارایی پروتز را کاهش دهد
علائم ایجاد عفونت:
-
افزایش قرمزی و تورم در محل برش جراحی
-
خروج ترشحات چرکی از زخم
-
بوی بد از زخم یا پانسمان
-
تب و افزایش درد
پیشگیری از عفونت:
-
مصرف به موقع آنتی بیوتیک ها و سایر دارو ها
-
رعایت اقدامات استریل هنگام تعویض پانسمان
-
تغذیه کافی و مناسب (پروتئین، و یتامین ها)
-
تحرک در حد مجاز
-
آرامش خاطر و عدم کشیدن سیگار
مراقبت از زخم
-
محل برش جراحی را خشک و تمیز نگه دارید و از زخم مراقبت کنید.
-
در مورد نحوه تعویض پانسمان و دفعات آن طبق نظر پزشک خود عمل کنید.
-
در صورت خروج ترشح می بایست پانسمان آن را با روش استریل مرتب تعویض کنید
-
۱۰ -۱۴ روز بعد از عمل جراحی بخیه ها کشیده می شود.
تحرک
-
وزن خود را روی پای عمل شده نیندازید و در بستر، مرتب تغییر وضعیت بدهید
-
فعالیت خود را کم کم شروع کنید؛ آن هم طبق یک برنامه ورزشی منظم
-
موقع ایستادن مراقب باشید افت فشار خون (با نشانه سرگیجه و سیاهی رفتن چشمها) پیدا نکنید.
-
از وسایل کمک حرکتی به نحو مناسب استفاده کنید.
-
در روز های اول عمل جراحی نحوه بلند شدن از تخت و ایستادن بدون خم کردن فعال مفصل زانو را از فیزیوتراپیست خود یاد بگیرید.
-
از نشستن در صندلی های خیلی کوتاه خود داری کنید.
-
قبل از رفتن به منزل، محیط داخل منزل باید از نظر موانع فیزیکی بررسی و در صورت نیاز اصلاح شود.
-
راه رفتن را از میزان کم شروع کنید سپس بنشینید و به تدریج راه رفتن را طولانی کنید.
-
پزشک معالج به شما خواهد گفت تا چه حد مجاز هستید وزن خود را روی پای عمل شده بیندازید
-
روی زمین ننشینید
-
موقع آشپزی، شستشوی ظروف ، شستشوی لباس، موقع آماده کردن مواد غذای (پاک کردن سبزی، برنج، خوارو بار و…) حتما پشت میز و یا روی مبل بنشینید.
-
تا زمانی که میزان تحرک و توانایی شما بهتر شود از اطرافیان کمک بگیرید.
سایر مراقبت ها
-
استحمام : می توانید یک مشمع ضد آب از داروخانه تهیه و روی زخم بکشید. در حمام روی صندلی بنشینید. مراقب لیز خوردن در حمام باشید از یک نفر از اعضای خانواده کمک بگیرید.
-
از توالت فرنگی (نوع بلند آن ) استفاده کنید.
-
از کفش های بدون بند استفاده کنید تا مجبور به خم شدن نشوید.
-
چنانچه افزایش وزن دارید طبق نظر پزشک آنرا کم کنید و مراقب باشید اضافه وزن پیدا نکنید.
-
با استفاده از رژیم غذایی سرشار از الیاف (سبزیجات تازه و میوه جات) از یبوست پیشگیری کنید.
-
از رژیم غذایی با پروتئین کافی (گوشت، لبنیات، حبوبات) استفاده کنید.
-
مایعات به حد کافی بنوشید ( ۸ تا۱۰ لیوان درشبانه روز)
-
به عوارض دارویی توجه کنید و در صورت بروز آنرا گزارش نمایید .
-
به تاریخ بعدی ویزیت دقت کنید و سر وقت مراجعه نمایید.
- برای دریافت کتابچه کامل مراقبت از زانو از این لینک اقدام کنید: کتابچه آموزش تعویض مفصل زانو