روزه داری با دیابت
در ماه مبارک رمضان فرد روزه‌دار باید از سحر (اذان صبح) تا افطار (اذان مغرب) از خوردن و نوشیدن اجتناب کند. همچنین مصرف داروهای خوراکی، مصرف دخانیات و فعالیت جنسی در این بازه زمانی نباید صورت گیرد. با توجه به افزایش شیوع دیابت در جهان، افراد زیادی با دیابت زندگی می‌کنند و بسیاری از آن‌ها تمایل دارند که روزه‌بگیرند. درنتیجه لازم است که برای مدیریت قند خون در ماه رمضان مانند سایر موقعیت‌ها نکات لازم را آموزش ببینیم.
آیا افراد دیابتی می‌توانند روزه بگیرند؟
با توجه به اینکه روزه‌داری در سبک زندگی افراد تغییراتی مانند گرسنگی طولانی‌مدت، عدم مصرف داروهای خوراکی، تغییر ساعت خواب را ایجاد می‌کند، در این دوره افراد دیابتی ممکن است نوسانات قند خون بیشتری را تجربه کنند. که این نوسانات می‌توانند به شکل افت قندهای مکرر یا قندهای بالا تجربه شوند. بنابراین لازم است که افراد مبتلابه دیابت که تمایل به روزه‌داری دارند، در قدم اول لازم است ۸ هفته قبل از شروع ماه رمضان با پزشک خود مشورت کنند. درصورتی‌که شرایط جسمی و کنترل قند خون آن‌ها مناسب باشد و ازنظر پزشک مشکلی وجود نداشته باشد می‌توانند این فریضه را به‌جا آورند.
اما درصورتی‌که پزشک روزه‌داری را منع کند، و فرد دیابتی شرایط جسمی به‌جا آوردن این فریضه را نداشته باشد، باید طبق نظر پزشک خود عمل کند و از روزه‌داری اجتناب کند. زیرا روزه‌داری برای بهبود وضعیت جسمی و روحی و بالا بردن سطح سلامت توسط دین اسلام توصیه‌شده است. اگر فرد علی‌رغم مخالفت پزشک، به روزه‌داری بپردازد، این امر خلاف دستورات دین اسلام و قرآن است و گرفتن روزه بر فرد حرام است.
خطرات مرتبط با روزه‌داری در افراد مبتلابه دیابت
روزه‌داری با دیابت می‌تواند چالش‌های زیادی را به همراه داشته باشد و فرد دیابتی را در معرض برخی خطرات قرار دهد.
اما خطرات روزه‌داری برای مبتلایان به دیابت، از فردی به فرد دیگر متفاوت است و پزشک با توجه به عوامل زیر صلاحیت فرد را برای روزه‌داری تعیین می‌کند:
- نوع دیابت: افراد مبتلابه دیابت نوع یک در معرض خطر نوسانات قند بیشتری نسبت به افراد مبتلابه دیابت نوع ۲ هستند.
- مدت ابتلا به دیابت: درصورتی‌که مدت ابتلا به دیابت در فرد بالاتر از ۱۰ سال باشد، روزه‌داری برای وی خطر بیشتری به همراه خواهد داشت.
- وضعیت کنترل قند خون: در صورت بالا بودن ای‌وان‌سی توصیه به روزه‌داری نمی‌شود.
- دفعات افت قند خون و افت قند بدون علامت: افرادی که افت قند را به‌صورت روزانه یا چند مرتبه در هفته تجربه می‌کنند، ممکن است با روزه گرفتن، احتمال افت قند و دفعات آن افزایش یابد. همچنین افرادی که افت قندهای بدون علامت‌دارند، در معرض خطر افت قند بیشتری نسبت به سایر افراد قرار دارند.
- داروهای مورداستفاده: استفاده از انسولین نسبت به داروهای خوراکی احتمال نوسانات قند را در فرد افزایش می‌دهد. بخصوص افرادی که تزریق‌های متعدد انسولین در طول روز دارند.
- سابقه کتواسیدوز دیابتی / هایپرگلایسمی هایپراسمولار: افرادی که سابقه کتواسیدوز دیابتی در ۶ ماه گذشته داشته‌اند، احتمال بالاتری وجود دارد که در ماه رمضان و با روزه گرفتن کتواسیدوز را تجربه کنند. همچنین هایپرگلایسمی هایپراسمولار (HHS) که در افراد مبتلابه دیابت نوع دو دیده می‌شود، در ماه رمضان احتمال بروز بیشتری دارد.
- داشتن عوارض قلبی عروقی دیابت و یا مشکلات کلیوی: افرادی که مشکلات قلبی و کلیوی حاد دارند، برای روزه‌داری محدودیت بیشتری دارند و روزه گرفتن برای آن‌ها نسبت به افراد دیگر با خطر بیشتری همراه خواهد بود.
- طولانی بودن زمان روزه‌داری: در فصل تابستان و مناطقی که طول روز بیشتر است، طولانی شدن زمان روزه‌داری می‌تواند علاوه بر ریسک نوسانات قند، خطر کم‌آبی و گرمازدگی را نیز در فرد دیابتی افزایش دهد.
- بارداری، سالمندی، اختلالات شناختی و ضعف جسمی: بنابراین پزشک معالج با توجه به فاکتورهای ذکرشده روزه‌داری را برای فرد دیابتی توصیه یا منع می‌نماید. در صورت تائید پزشک برای روزه‌داری لازم است افراد دیابتی با چالش‌های کنترل قند خون و مدیریت دیابت در این شرایط آشنا شوند.
چالش‌های کنترل قند خون در روزه‌داری
بزرگ‌ترین چالش افراد دیابتی افت قندها و قندهای بالای مکرر در طول روزه داری است. در کنار نوسانات قند خون، چالش‌هایی مانند:
- کم‌آبی بدن (دهیدراتاسیون)، بخصوص زمانی که ماه رمضان در فصل تابستان و هوای گرم باشد.
- دفعات تست قند
- تنظیم نوع و دوز داروها
- تنظیم برنامه غذایی مناسب
- تنظیم ساعت خواب
- فعالیت بدنی در ماه رمضان