زائده آپاندیس یک ساختار کوچک و لوله‌ای شکل در انتهای روده است که اعتقاد بر این است که در سیستم ایمنی بدن و تعادل باکتری‌ها در روده نقش دارد و برخی نظریه‌ها می‌گویند که ممکن است در مبارزه با عفونت‌ها و حفظ سلامت دستگاه گوارش نقش داشته باشد.
آپاندیسیت، التهاب زائده کوچک و لوله‌ای شکل در قسمت راست پایین شکم (آپاندیس) است. این مشکل معمولاً به علت انسداد لوله آپاندیس توسط مدفوع، باکتری یا جرم‌های دیگر ایجاد می‌شود.
علائم شایع آپاندیسیت:
- درد شدید و ناگهانی در ناحیه سمت راست شکم که ممکن است به تدریج تشدید شود.
- حالت تهوع و استفراغ.
- تب کم یا متوسط.
- کاهش اشتها.
- تورم و حساسیت در ناحیه شکم.
درمان:
معمولاً درمان قطعی آپاندیسیت جراحی است که به آن آپاندکتومی گفته می‌شود، یعنی برداشتن آپاندیس ملتهب. در موارد حاد، در صورت تأخیر یا عدم درمان، ممکن است عفونت و پارگی رخ دهد که منجر به وضعیت خطرناکی به نام پریتونیت می‌شود. لذا در صورت بروز درد شکم شدید و شک به آپاندیسیت، باید سریع اقدام کنید:
- فورا به اورژانس مراجعه کنید: چون آپاندیسیت یک وضعیت اورژانسی است و نیاز به درمان سریع دارد.
- از خوردن و نوشیدن خودداری کنید: تا زمان تشخیص و اجازه پزشکی
- از مصرف داروهای مسکن یا ملین خودداری کنید: چون ممکن است وضعیت را پیچیده‌تر کند.
- در صورت امکان، استراحت کنید و حالت آرام داشته باشید.
در هر صورت، هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید، بهتر است چون تشخیص زودهنگام و جراحی سریع می‌تواند از مشکلات جدی‌تری مانند پارگی آپاندیس جلوگیری کند.
انواع روش‌های جراحی آپاندیسیت شامل موارد زیر است:
- آپاندکتومی باز (Open Appendectomy)
- برش مستقیم در ناحیه سمت راست شکم و برداشت آپاندیس.
- مناسب در موارد حروم‌مندی یا عفونت شدید.
- آپاندکتومی لاپاروسکوپی (Laparoscopic Appendectomy)
- جراحی با کمک دوربین و ابزارهای کوچک از طریق چند برش کوچک.
- مزیت‌ها: کمتر درد، یه سریع‌تر بهبود و کمتر جای زخم.
در موارد خاص، در صورت وجود عفونت یا عوارض، پزشک ممکن است روش‌های خاص‌تری توصیه کند، اما معمولاً جراحی لاپاروسکوپی ترجیح داده می‌شود.
مراقبتهای بعد از عمل جراحی آپاندکتومی به روش باز:
در روز پس از جراحی — مراقبتهای اولیه
- کنترل درد: مصرف داروهای تجویز شده، در صورت نیاز، با دوز مشخص و عدم خودسرانه.
- نظافت جای زخم: حفظ تمیزی و خشک نگه داشتن جای عمل، مراقبت از بخیه‌ها یا درن‌ها.
- حفظ استراحت مناسب: استراحت کافی ولی حرکت‌های سبک برای جلوگیری از لخته شدن خون.
- پایش علائم عفونت: تب، ترشح، قرمزی یا تورم در محل زخم، و در صورت مشاهده به پزشک اطلاع دهید.
فعالیت‌ها و ورزش‌های مجاز
- راه رفتن‌های کوتاه و سبک در روزهای اول، کمک به جلوگیری از لخته شدن خون.
- عدم فعالیت‌های سنگین یا ورزش‌های شدید تا زمانی که پزشک اجازه دهد.
- پس از چند روز، برحسب وضعیت بیمار، فعالیت در حد فعالیت‌های روزمره به تدریج افزایش می‌یابد.
مراقبت از جای زخم
- جلوگیری از کشیدگی و فشار روی محل زخم.
- رعایت نکات بهداشتی و کنترل علائم عفونت.
- در صورت وجود بخیه‌های جذبی، نیاز به کشیدن نیست، ولی در صورت وجود بخیه غیر جذبی، به زمان تعیین شده مراجعه کنید.
تغذیه و رژیم غذایی:
- درباره تغذیه و رژیم غذایی بعد از آپاندکتومی، نکات مهم و جزئیات زیر را مد نظر قرار دهید
روزهای اول بعد از عمل
- مایعات شفاف: در ۲۴-۴۸ ساعت اول، مصرف مایعات شفاف مانند آب، چای کم‌رنگ، آب‌میوه‌های رقیق‌شده و سوپ‌های رقیق توصیه می‌شود.
- غذاهای نرم و آسان هضم: بعد از برطرف شدن حالت تهوع یا استفراغ، کم‌کم می‌توانید به غذاهای نرم و کم‌چرب بروید:
- پوره سیب‌زمینی، برنج به صورت پوره، نان تست نرم بدون کره، ماست کم‌چرب.
- حبوبات پخته و بدون ادویه زیاد، سبزیجات پخته و نرم.
- میوه‌های نرم مانند موز، سیب پخته شده.
روزهای بعدی
- افزایش تدریجی تنوع غذایی،
پس از چند روز، رژیم کم‌چرب و کم‌ادویه را کم‌کم گسترش دهید. - پروتئین‌های سبک مانند مرغ پخته، ماهی، تخم‌مرغ (در صورت تحمل معده).
- سبزیجات پخته و نرم.
- نان کامل یا برنج کامل (در صورت تحمل).
- پرهیز از غذاهای تحریک‌کننده:
- غذاهای پرچرب، سرخ‌شده، فست‌فود، غذاهای ادویه‌دار و تند.
- نوشیدنی‌های گازدار و قندی.
- شیر و لبنیات سنگین در صورت حساسیت معده.
نکات مهم دیگر
- تناوب وعده‌ها: بهتر است وعده‌های غذایی کوچک و مکرر در طول روز مصرف شود، معمولا ۴-۶ وعده.
- آب رسانی کافی: مصرف مایعات کافی (حداقل ۸ لیوان در روز) برای جلوگیری از یبوست و حفظ هیدراتاسیون مهم است.
- جلوگیری از یبوست: مصرف فیبرهای مناسب چون میوه‌های نرم، سبزیجات پخته، غلات کامل، آب می‌تواند موثر باشد.
- در صورت وجود سوء هاضمه یا نفخ: کاهش مصرف غذاهای نفاخ مانند لوبیا، کلم، پیاز، غذاهای پرادویه.
پیشنهادات ویژه:
- پختن غذاهای بدون ادویه و کم‌نمک.
- بجای غذاهای سنگین، مصرف سوپ یا خوراک‌های سبک در وعده‌های اولیه.
- مدت زمان بازگشت کامل به رژیم عادی
- عموماً پس از ۱ هفته، اگر وضعیت بیمار مناسب باشد، می‌تواند رژیم غذایی قبلی خود را دوباره آغاز کند.
- در صورت تحمل، به تدریج مواد غذایی جدید و سفت تر را اضافه کنید.
- در صورت بروز هر نوع مشکل گوارشی، ناراحتی معده، یا ایجاد ناراحتی در محل زخم، بهتر است با پزشک یا متخصص تغذیه مشورت کنید.
نمونه برنامه غذایی روزانه پس از آپاندکتومی
روز اول تا سوم
- صبح:
- چای کم‌رنگ یا آب‌میوه رقیق (مثل آبسیب‌زمینی)
- نان تست نرم بدون کره یا مربا کم‌مقدار
- پوره سیب‌زمینی یا انواع غلات نرم
- میان وعده صبحگاهی:
- یک لیوان آب یا چای گیاهی کم‌رنگ
- ظهر:
- سوپ رقیق سبزیجات یا مرغ کم‌چرب
- برنج پخته یا نان نرم
- مقدار کمی پروتئین سبک مانند تخم‌مرغ آب‌پز
- میان وعده عصرگاهی:
- ماست کم‌چرب و نرم
- موز یا میوه نرم دیگر
- شب:
- پوره سبزیجات پخته
- نان تست نرم
روزهای ۴-۷
- صبح:
- چای کم‌رنگ یا آب‌میوه رقیق
- نان کامل یا برنج نرم
- تخم‌مرغ آب‌پز یا پوره میوه‌ها
- میان وعده صبحگاهی:
- میوه نرم مانند سیب پخته‌شده یا موز
- ظهر:
- سوپ غلیظ‌تر ولی بدون ادویه، شامل سبزیجات پخته و مرغ پخته
- برنج سفید یا نودل سبک
- یک قاشق کوچک ماست کم‌چرب
- میان وعده عصرگاهی:
- تنقلات سبک مانند بیسکویت نرم یا پوره میوه
- شب:
- سبزیجات پخته و نرم
- پوره سیب‌زمینی یا کدو حلوایی
در صورت بروز علام زیر به پزشک یا مرکز پزشکی خود مراجعه کنید
- تب بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد یا افزایش درد شدید.
- ترشح غیرطبیعی، قرمزی، تورم یا بوی نامطبوع از زخم.
- حالت تهوع شدید، استفراغ، یا علائم انسداد روده مانند نفخ و کم‌کوشی.
- هر گونه مشکل تنفسی یا افزایش ضربان قلب.
رفرنس:
منابع قابل استناد شامل موارد زیر می‌شوند:
- دانشنامه پزشکی و مرجع‌های جراحی مانند “Schwartz’s Principles of Surgery”
- راهنماهای استاندارد انجمن جراحان آمریکا (ACS)
- مقالات و منابع معتبر پزشکی شامل UpToDate و Medscape
- چت‌جی‌پی‌تی( مدل زبانی توسعه یافته توسط OpenAI) بر پایه معماری GPT-4 بر اساس داده‌های آموزشی تا اکتبر ۲۰۲۳