فصد خون چیست؟
فصد خون (Venesection) که در ایران به آن فلبوتومی هم گفته می شود به عمل حذف حدود ۴۵۰ میلیلیتر خون در یک زمان گفته میشود تا سطح آهن بدن کاهش یابد. این روش مشابه اهدای خون است، اما تفاوت آن این است که اگر شما تازه درمان را آغاز کردهاید، معمولاً باید به مدت چند ماه به صورت هفتگی یا هر دو هفته یک بار به بخش مربوطه مراجعه کنید. این کار به منظور کاهش سطح آهن به مقادیر نرمال انجام میشود.
فصد خون با تحریک بدن برای جایگزینی خون حذف شده با خون اضافی عمل میکند. این فرآیند جایگزینی خون نیاز به کشیدن آهن از ارگانها و بافتهای نرم بدن دارد. سپس این خون جایگزین در یک فصد خون بعدی حذف میشود و این روند تکرار میشود.
مدت زمانی که طول میکشد تا به سطح “نرمال” آهن برسید به مقدار آهن ذخیره شده در بدن شما بستگی دارد و این مقدار از فردی به فرد دیگر متفاوت است. هنگامی که سطح آهن شما به “نرمال” برسد، شما “در حالت نگهداری” قرار دارید و ممکن است بتوانید به عنوان اهداکننده خون عمل کنید.
افرادی که در حالت نگهداری هستند معمولاً به فصد خون کمتر نیاز دارند – ماهیانه، سهماهه، ششماهه یا سالیانه، بسته به سرعت بارگذاری آهن در بدنشان. هر فرد متفاوت است و رژیم نگهداری شما ممکن است با گذشت زمان تغییر کند، زیرا بدن شما به فرآیند حذف و جایگزینی خون عادت میکند.
پس از فصد خون
- پس از فصد خون، خطر غش کردن وجود دارد، بنابراین اگر این اولین بار است که فصد خون میکنید یا قبلاً در حین یا پس از فصد خون غش کردهاید، باید از رانندگی خودداری کنید و در آن روز از کار با ماشینآلات پرهیز کنید.
- اگر پس از ترک بخش احساس سرگیجه کردید، باید نشسته و کمک بخواهید و سرتان را به سمت زانوها خم کنید تا احساس سبکی سر/سرگیجه برطرف شود. اگر قبلاً این عمل را تحمل کردهاید، دلیلی وجود ندارد که نتوانید رانندگی کنید به شرطی که احساس کنید حالتان خوب است.
- برای ۲ تا ۳ ساعت پس از عمل، پانسمان را حفظ کنید. این زمان ممکن است بیشتر باشد اگر داروهای رقیقکننده خون مصرف کردهاید یا سیروز کبدی دارید. اگر محل پس از ترک بخش خونریزی کرد، لطفاً بازو را بالا ببرید، فشار محلی و محکمی وارد کنید و اگر به تازگی بخش را ترک کردهاید، به آن بازگردید یا در صورت خانه بودن، به توصیههای مربوط به خونریزی تأخیری فوق عمل کنید.
- حداقل یک لیتر مایعات اضافی (آب یا گزینه مناسب دیگر) بنوشید و به مدت حداقل ۲۴ ساعت از الکل پرهیز کنید.
- از بلند کردن اجسام سنگین یا سایر فعالیتهای ورزشی شدید خودداری کنید.
- به کبودی در محل فصد خون توجه کنید و هرگونه احساس سوزنسوزن شدن یا ورم در بازو یا دست را به کادر اطلاع دهید.
- گاهی اوقات در محل کمی ناراحتی و کبودی وجود دارد که ممکن است چند روز طول بکشد. میتوانید از مسکنهایی مانند پاراستامول (استامینوفن) برای کمک به این ناراحتی استفاده کنید.
نکات و راهنماییها
- اگر امکان دارد ، برای فصد خون ساعتی را انتخاب کنید که در اواخر روز باشد. این به شما این امکان را میدهد که وقت کافی برای خوردن یک وعده غذایی مناسب داشته باشید و میتواند استرس ناشی از عجله را کاهش دهد.
- اگر ممکن است، از یک دوست یا عضو خانواده بخواهید که در جلسات اول با شما بیاید تا از شما حمایت کند (و شما را به خانه برساند).
- قبل از فصد خون، یک پیادهروی تند داشته باشید، شاید در اطراف پارکینگ بیمارستان یا از طریق “راه دور” در راهروهای بیمارستان به قرار ملاقات خود بروید.
- مطمئن شوید که گرم هستید؛ لباسهایی با لایههای متعدد بپوشید که میتوانید برای راحتی خود اضافه یا کم کنید.
- قبل، در حین و بعد از فصد خون مایعات زیاد بنوشید تا مایعات بدنتان به خوبی تامین شود.
- در حین فصد خون اگر خون به آرامی جریان دارد یا به راحتی لخته میشود، یک توپ نرم را بفشارید تا به حالت پمپ کردن این کار کمک میکند تا خون در حال حرکت بماند.
- یک وعده غذایی بخورید یا تنقلات با خود ببرید زیرا این کار میتواند احساس سرگیجه را کاهش دهد و از غش کردن جلوگیری کند.
- در صورت عدم رژیم غذایی خاص، قبل از فصد خون غذاهای نمکی و شور بخورید
- بلافاصله بعد از فصد خون سعی نکنید خیلی سریع بایستید و حرکت کنید.
خطرات
فصد خون یک روش ایمن به حساب میآید. با این حال، عوارض و عوارض جانبی ممکن است رخ دهد. برخی از خطرات ذکر شده در اینجا بسیار نادر هستند.
شایعترین مشکلاتی که افراد با آن مواجه میشوند عبارتند از:
- سرگیجه، احساس سبکی سر یا غش
ممکن است در هر زمان در حین یا بعد از این روش، احساس سبکی سر یا سرگیجه کنید. اگر این اتفاق بیفتد، اگر میتوانید، به پزشک خود اطلاع دهید. آنها میتوانند تخت یا برانکارد را کج کنند یا شما را به صورت افقی بخوابانند تا از بروز این مشکل جلوگیری کنند.
برای کاهش خطر احساس غش، مهم است که قبل از عمل مایعات زیادی بنوشید و بعد از عمل به طور منظم غذا و نوشیدنی مصرف کنید. اگر در حین عمل غش کنید، شما را به صورت افقی یا به حالت سر پایین قرار میدهند (که فشار خون را بهبود میبخشد) و در برخی موارد، مایعات وریدی ممکن است به شما داده شود. فشار خون شما به طور منظم کنترل خواهد شد. گاهی ممکن است وقتی بعد از فصد خون روی برانکارد، تخت یا صندلی نشستهاید، احساس سرگیجه کنید. این خطر با نشستن آرام و در نهایت پایین آوردن پاها برای چند دقیقه قبل از ایستادن کاهش مییابد. پزشک باید به طور منظم فشار خون شما را کنترل کند (حداقل قبل و بعد از فصد خون).
- کبودی یا خونریزی
کبودی یا خونریزی ممکن است در حین وارد کردن سوزن و به ویژه بعد از خارج کردن سوزن رخ دهد. بسیار مهم است که به محل ورود سوزن به مدت ۲ دقیقه فشار محکم وارد شود. این زمان بسته به اینکه آیا داروهای رقیقکننده خون مصرف میکنید یا تشخیص سیروز کبدی دارید، به ۵ یا ۱۰ دقیقه افزایش مییابد. تا زمانی که زمان تعیینشده نگذشته، وسوسه نشوید که “نگاهی بیندازید”. اگر کبودی ایجاد شود، معمولاً بعد از چند روز ناپدید میشود. از بلند کردن وزنههای سنگین، کندن یا ورزشهای سخت به مدت حداقل ۲۴ ساعت بعد از فصد خون خودداری کنید. سعی کنید استراحت کنید. گاهی یک توده در اطراف محل ورود سوزن ایجاد میشود. این را هماتوم مینامند. اگر این اتفاق بیفتد، بسته به اندازه آن، ممکن است چند هفته طول بکشد تا ناپدید شود و ممکن است تا آن زمان دردناک یا ناراحتکننده بماند.
عوارض کمتر شایع:
افراد ممکن است با موارد زیر مواجه شوند:
- تحریک عصب: این میتواند به دلیل فشردگی عصب ناشی از هماتوم یا به دلیل خود روش سوراخ شدن رگ برای خونگیری باشد. در حین فصد خون اگر در بازو احساس ضعف یا هر نشانهای از سوزش، گزگز، بیحسی، سوزن سوزن شدن را تجربه کردید، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
- آسیب عصب: میتواند به عنوان نتیجه مستقیم سوراخ شدن رگ برای خونگیری باشد. شما درد تیز و شدیدی را تجربه خواهید کرد که میتواند در بازو و دست بالا و پایین برود، احساس گزگز و سوزن سوزن شدن. این درد حتی بعد از خارج کردن سوزن باقی خواهد ماند. فوراً به پزشک خود اطلاع دهید تا آزمایشات و بررسیهای بیشتری انجام شود.
- سندرم کمپارتمان: زمانی است که فشار در یک کمپارتمان عضلانی در بازو یا پا افزایش مییابد. این معمولاً به دلیل آسیب است، بنابراین در فصد خون، اگر به طور تصادفی یک رگ یا شریان آسیب ببیند، میتواند باعث خونریزی در عضله ساعد شود که سپس باعث افزایش فشار میشود. این افزایش فشار باعث آسیب به عصب به دلیل کاهش خونرسانی میشود. علائم شامل درد شدید، بیحسی و کاهش دامنه حرکت است. اگر این اتفاق بیفتد، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. این با بالا نگهداشتن بازو و استفاده از یخ درمان میشود. اگر این اتفاق در خانه بیفتد، لطفاً با پزشک عمومی خود تماس بگیرید یا به شماره ۱۱۱ زنگ بزنید، یا به نزدیکترین بخش اورژانس مراجعه کنید.
- پانکچر شریانی: به ندرت ممکن است در حین فصد خون یک شریان آسیب ببیند. اگر یک شریان به طور تصادفی آسیب ببیند، خون به رنگ قرمز روشن فوران میکند. پزشک شما فوراً سوزن را خارج کرده و به مدت حداقل ۵ دقیقه فشار محکم وارد میکند تا خطر هماتوم کاهش یابد. اگر هماتوم ایجاد شود و علائمی به وجود آورد، فوراً به پزشک خود اطلاع دهید.
- خونریزی تأخیری: گاهی خونریزی ممکن است پس از ترک بخش دوباره شروع شود. این نادر است اما لطفاً محل سوراخ شدن رگ برای خونگیری خود را برای هر گونه خونریزی بررسی کنید. اگر این اتفاق بیفتد، بازوی خود را بالا ببرید و به محل فشار محکم وارد کنید.
خلاصهای از نکات اصلی در مورد عوارض بالقوه و اقدامات لازم پس از فصد خون:
اقدامات فوری برای عوارض
اگر پس از فصد خون هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، فوراً به پزشکی مراجعه کنید:
- ورم شدید یا در حال افزایش
- بیحسی یا سوزن سوزن شدن در بازو، دست یا انگشتان
- درد شدید یا بدتر شدن آن
- احساس سرما یا رنگپریدگی در پایین بازو یا دست سمت آسیبدیده
در این موارد، به نزدیکترین بخش اورژانس مراجعه کنید یا شماره ۱۱۵ را تماس بگیرید و در حین حرکت به بیمارستان، بازوی آسیبدیده را بالا نگه داشته و بر روی محل ورود سوزن فشار محکم وارد کنید.
عوارض بالقوه
- آسیب به تاندون : اگر سوزن به طور تصادفی به تاندون آسیب برساند، میتواند باعث درد و کاهش عملکرد شود و نیاز به آزمایشهای بیشتری باشد.
- جای زخم در رگها : وارد کردن مکرر سوزن میتواند به رگها آسیب برساند. برای کاهش این خطر، مراقبان بهداشتی محلهای ورود سوزن را تغییر میدهند.
- کمخونی : فصد خونهای مکرر ممکن است به کمخونی منجر شود. آزمایشهای روتین خون برای نظارت بر این وضعیت انجام میشود. اگر کمخونی تشخیص داده شود، ممکن است فصد خونها به مدت چند هفته یا ماه متوقف شوند که میتواند منجر به تحقیقات بیشتر شود.
برای دریافت پمفلت این مطلب اینجا کلیک کنید.