در صورتیکه با فشار خون بالا در دوران بارداری مواجه شدید، باید بلافاصله این مسئله را جدی بگیرید و به توصیه‌های پزشک خود توجه کنید. اگر تحت نظر دکتر زنان و زایمان نیستید و علائم فشار خون بالا همچون سردرد، برافروختگی، ورم اندام‌ها و سایر علائم ذکر شده در مطلب بالا را تجربه می‌کنید، فورا با یک متخصص زنان و زایمان مشورت کنید.
فشار خون در اثر مقاومت رگ‌ها در برابر جریان خون ایجاد می‌شود و برای جریان پیدا کردن خون در اندام‌ها بدن، زمان استراحت قلب ضروری است. اگر فشار خون بالا برود، مشکلاتی برای فرد ایجاد می‌شود که می‌تواند تهدیدکننده‌ی زندگی باشند. گاهی فشار خون در زمان بارداری بالا می‌رود.
می‌دانیم که مقدار طبیعی فشار خون معمولا ۱۲۰ بر ۸۰ میلیمتر جیوه است. اگر این مقدار به ۱۲۹/۸۹ برسد، اندکی افزایش یافته‌است. در صورتیکه فشار خون به ۱۳۹/۸۹ برسد، باید بررسی‌های بیشتری انجام شوند و از ابتلا به فشار خون جلوگیری شود. اما مقدار ۱۴۰/۹۰ فشار خون بالا نامیده می‌شود. در این موارد باید اقدامات درمانی صورت گیرند.
۱. فشار خون مزمن در حاملگی
مادرانی که در دوران بارداری فشار خون مزمن دارند، همان خانم‌هایی هستند که قبل از بارداری هم فشار خون بالا داشته‌اند و یا فشار آنها قبل از ۲۰ هفتگی بالا رفته‌است. این افراد باید تحت نظر باشند تا در هفته‌های بالاتر به مسمومیت حاملگی دچار نشوند.
۲. فشار خون حاملگی
هنگامی که از هفته‌ی ۲۰ حاملگی به بعد فشار خون از میزان طبیعی خون بالاتر برود، فشار خون حاملگی نامیده می‌شود. بنابراین زمانی می‌گوییم یک زن فشار خون حاملگی دارد که؛
- قبل از بارداری فشار خون طبیعی و معمولی داشته‌باشد.
- بالا رفتن فشار خون اولین بار بعد از هفته‌ی ۲۰ حاملگی باشد.
- فشار خون سیستولیک او ۱۴۰ میلیمتر جیوه و یا بالاتر باشد.
بیشتر خانم‌هایی که به فشار خون حاملگی دچار می‌شوند، فشار خیلی بالایی را تجربه نمیکنند. اما برخی از خانم‌ها فشارهای ۱۶۰ بر ۱۱۰ هم تجربه می‌کنند که بسیار خطرناک است و می‌تواند عوارض جبران ناپذیری برای فرد به جای بگذارد. خانم‌هایی که فشار خون حاملگی دارند، باید به طور هفتگی بررسی شوند تا دچار پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی نشوند.
۳. مسمومیت بارداری (پره اکلامپسی)
مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی از اختلالات شدید فشار خون است. این مشکل تمامی اعضا و سیستم‌های بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد و پیش از اینکه خطراتی زندگی مادر و جنین را تهدید کند باید برای درمان آن اقدامات لازم را انجام داد
علایم مسمومیت حاملگی:
- ورم دست‌ها و پاها (ادم محیطی)
- سردردی که از بین نمی‌رود
- اختلال در دید و تاری دید
- درد در شانه‌ها و بخش بالایی شکم
- تهوع و استفراغ
- افزایش وزن ناگهانی
- تنگی نفس و به سختی نفس کشیدن
زنانی که شرایط زیر را داشته باشند، بیشتر در معرض ابتلا به فشار خون حاملگی خواهند بود:
- چاقی و اضافه وزن در بارداری
- بارداری در سن بالاتر از ۴۰ سال
- نارسایی مزمن کلیه یا دیابت
- سابقۀ خانوادگی فشار خون حاملگی یا پره‌اکلامپسی
تأثیر فشار خون حاملگی در سلامت مادر و کودک
در بیماری فشار خون حاملگی، هرچه فشار خون بالاتر باشد یا در هفته‌های زودتری اتفاق بیفتد، خطرهای بیشتری برای سلامت مادر و جنین به وجود می‌آورد.
خوشبختانه بیشتر زنانی که دچار فشار خون حاملگی می‌شوند، تنها یک حالت خفیف از این بیماری را تجربه می‌کنند و معمولاً در اواخر بارداری نیز دچار آن می‌شوند.
این افراد با این که احتمال کمی وجود دارد که نیاز به القای زایمان یا سزارین داشته باشند، معمولاً شرایط عادی دارند و می‌توانند بارداری طبیعی خود را ادامه دهند.
مادرانی که به فشار خون حاملگی مبتلا می‌شوند، بیشتر در معرض ابتلا به پره‌اکلامپسی بعد از زایمان قرار دارند.
درصورتی‌که فشار خون حاملگی پیش از هفتۀ ۳۰ شروع شده باشد، احتمال ابتلا به پره‌اکلامپسی بسیار بیشتر خواهد بود.
در صورت داشتن علائم پره‌اکلامپسی مانند تورم، افزایش وزن ناگهانی، سردرد مداوم یا شدید، تغییر در بینایی، درد بالای شکم، حساسیت به لمس، تهوع و استفراغ یا علائم جدا شدن زودرس جفت مانند لکه‌بینی یا خونریزی واژینال، حساسیت به لمس و درد رحم را مشاهده کردید، بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
همچنین ابتلا به فشار خون حاملگی، مادر باردار را در معرض خطر برخی دیگر از عوارض بارداری مثل محدودیت رشد داخل رحمی، زایمان زودرس و مرگ جنین در رحم قرار می‌دهد.
در صورت ابتلا به فشار خون حاملگی، پزشک با توجه به این خطرها، مادر و کودک را به دقت تحت نظارت قرار خواهد داد.
علائم فشار خون بالا در بارداری کدامند؟
اما از کجا بفهمیم که فشار خون بالا داریم؟ علائم زیر می‌توانند نشان‌دهنده‌ی فشار خون بالا باشند؛
- سردردهای ناگهانی و گاهی شدید
- ورم و پف صورت و اندام‌ها
- برافروختگی صورت
در صورتیکه علائم زیر وجود داشته‌باشند باید به مسمومیت حاملگی شک کرد؛
- باد کردن و ورم کردن اندام‌ها و صورت
- سردردی که از بین نمی‌رود
- دفع پروتئین در ادرار
- مشکلات کلیوی
- تهوع و استفراغ
- کاهش ادرار دفعی
- مشکلات کبدی
تشخیص فشار خون بالا در بارداری چگونه انجام می شود؟
مادران باردار در دوران بارداری خود باید تحت نظر باشند. فشار خون مادران باردار در هر بار مراجعه به پزشک اندازه‌گیری می‌شود و علائم خطر به آنها آموزش داده‌می‌شود. در صورتیکه فشار خون از محدوده‌ی طبیعی خود بالاتر برود، مراقبت‌های لازم انجام خواهدشد.
گاهی مادری که فشار خون بالا دارد، آزمایش‌های دیگری هم می‌دهد تا از نظر پره اکلامپسی بررسی شود. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر هستند؛
- آزمایش ادرار ۲۴ ساعته
- آزمایش خون
- اندازه‌گیری فشار خون حداقل دو بار در هفته
بهترین زمان گرفتن فشار خون در بارداری چه موقع است؟
از آنجایی که فشار خون تحت تاثیر عوامل مختلفی مثل استرس، ترس، مواد غذایی و تحرک قرار می‌گیرد، باید در شرایط مناسبی فشار خون را اندازه گیری کرد. اولین مسئله‌ای که باید در نظر داشت این است که مادر چند دقیقه آرام بنشیند و فشار خون او طبیعی باشد. از طرفی باید از میوه‌ها و خوراکی‌هایی که فشار خون را بالا می‌برد استفاده نکرده‌باشد. همچنین حتما باید فشار در شرایطی اندازه‌گرفته‌شود که استرسی به مادر وارد نشده‌باشد. از نظر زمانی هم بهتر است که عصر نباشد تا فشار خون دقت بالاتری داشته‌باشد.
درمان فشار خون بارداری
برای کنترل فشار خون بارداری، باید نکات زیر را رعایت کنید؛
- مراقبت‌های دوران پیش از زایمان و بارداری را با دقت انجام دهید و هیچ کدام را فراموش نکنید.
- داروهای فشار خون تجویزشده را مصرف کنید. برای مصرف داروی مناسب باید به دکتر زنان و همچنین دکتر قلب و عروق مراجعه کنید.
- فعالیت کنید. بی‌تحرکی اصلا برای فشار خون مناسب نیست.
- رژیم غذایی سالم داشته‌باشید.
- علائم خطر را به خوبی بشناسید و به محض دیدن آنها به پزشک مراجعه کنید.
اقدامات پزشکی پس از تشخیص فشار خون حاملگی
از آنجا که فشار خون بالا می‌تواند در جریان خون جفت تأثیر بگذارد، اگر فرد مبتلا به فشار خون حاملگی باشد، پزشک برای اطمینان از سلامت و رشد کودک و همچنین بررسی مقدار مایع آمنیوتیک، سونوگرافی و آزمایش پروفایل بیوفیزیکال را تجویز خواهد کرد. درصورتی‌که پزشک مشکلی را در سونوگرافی مشاهده کند، ممکن است برای بررسی بیشتر، آزمایش‌هایی مانند سونوگرافی داپلر را تجویز کند تا جریان خون در بدن نوزاد با دقت بیشتری برسی شود. همچنین پزشک برای تحت نظر داشتن احتمال ابتلا به پره اکلامپسی، مجموعه‌ای از آزمایش‌های خون و ادرار را تجویز خواهد کرد. ممکن است لازم باشد دو بار در هفته، فشار خون مادر باردار اندازه‌گیری شود و هر هفته آزمایش خون انجام شود.
این آزمایش‌ها کمک خواهد کرد که در صورت ابتلا به پره‌اکلامپسی، پزشک هرچه سریع‌تر آن را تشخیص دهد. همچنین برای بررسی سلامت جنین، به صورت دوره‌ای ممکن است سونوگرافی و تست بدون استرس درخواست شود. مدیریت و کنترل بیماری توسط پزشک پس از تشخیص، با میزان بالا بودن فشار خون شما، چگونگی وضعیت سلامت و رشد کودک و این که چه مدت از بارداری‌تان گذشته در ارتباط است. پزشک ممکن است فرد را به یک پزشک متخصص در زمینۀ بارداری پرخطر ارجاع دهد.
اگر بیماری قبل از هفته ۳۷ بارداری تشخیص داده شود، فشار خون به میزان زیادی بالا نباشد و وضعیت جنین نیز مناسب باشد، ممکن است به مادر استراحت داده شود و از فعالیت زیاد منع شود. در این حالت از مادر خواسته می‌شود تا فشار خون خود را تحت کنترل قرار دهد. همچنین لازم است به صورت مرتب، ملاقات‌هایی را با پزشک داشته باشد تا آزمایش‌های لازم برای بررسی وضعیت مادر و جنین انجام شود. اگر فشار خون به شدت بالا باشد؛ فشار خون ۱۶۰ روی ۱۱۰ یا بالاتر، پزشک ممکن است دارویی برای کاهش فشار خون تجویز کند و تا زمان زایمان نیاز به بستری شدن در بیمارستان وجود داشته باشد.
اگر بارداری هنوز به هفته ۳۴ نرسیده باشد، پزشک ممکن است داروی کورتیکواستروئیدها را به منظور تسریع رشد ریۀ کودک و سایر اندام‌ها تجویز کند. اگر شرایط بدتر شود، وضعیت کودک در درون رحم مناسب نباشد یا اگر ۳۷ هفته یا بیشتر از بارداری گذشته باشد، ممکن است با توجه به شرایط، پزشک نیاز به القای زایمان یا سزارین را تشخیص دهد؛ حتی اگر کودک هنوز رشد کافی نکرده باشد. علاوه بر این، ممکن است پزشک از شما بخواهد با شمارش روزانۀ ضربات جنین، حرکات او را تحت نظر بگیرید که یک روش خوب برای بررسی سلامت کودک در فواصل بین قرار ملاقات‌ها با پزشک است. این نکته را نیز بدانید که ضربات کودک را شمارش کرده یا نکرده باشید، اگر متوجه شوید که کودک کمتر از قبل حرکت می‌کند، باید با پزشک خود تماس بگیرید.
درمان خانگی فشار خون بالا در بارداری
اگر فشار خون اندازه‌ای داشته‌باشد که نیاز به مصرف دارو باشد، نمی‌توان با روش‌های خانگی، به تنهایی آن را کنترل کرد. در صورت لزوم به مصرف داروی فشار خون، باید آن را مصرف کرد. اما روش‌های خانگی می‌توانند در کنترل فشار خون موفقیت آمیز باشند و در کنار دارو کمک کننده باشند. گاهی نیز نیازی به مصرف دارو نیست و با انجام برخی توصیه‌ها می‌توان از بدتر شدن فشار خون جلوگیری کرد. برخی از این توصیه‌ها شامل موارد زیر هستند؛
- ورزش کنید.
- نمک کمتری مصرف کنید.
- سیگار را ترک کنید.
- کمتر بایستید.
- جوراب‌های واریس بپوشید.
- یکی از اصلی‌ترین دلایل فشار خون بارداری را باید اضافه‌وزن و چاقی دانست. بنابراین مادرانی که قصد بارداری دارند بهتر است به توصیه پزشکان پیش از اقدام به بارداری درصورت داشتن اضافه وزن، از رژیم‌ها و ورزش برای کاهش آن کمک بگیرند.
- در طول دوران بارداری حفظ فعالیت‌های سبک روزانه به تمامی مادران توصیه می‌شود. عدم تحرک از اصلی‌ترین عوامل فشار خون بارداری است.
- دقت در رژیم غذایی در طول بارداری، استفاده از غذاهای سبک و کم‌نمک و کم‌چرب، مصرف غذاهای خانگی و سبزی و میوه تازه در پیشگیری از ابتلا به این بیماری تاثیر بسزایی دارد.
- اگر در بین افرادی هستید که ریسک ابتلا به فشار خون حاملگی در آنها بالا است، توصیه می‌شود که برای رژیم غذایی خود در این دوران با یک متخصص تغذیه مشورت کرده و درصورت لزوم برنامه مشخصی را دریافت کنید.
- کنترل استرس و اضطراب و دوری از هرگونه تنش لازم است.بنابراین به مادران باردار توصیه می‌شود از تمرینات استرس‌زدا مانند یوگا و مراقبه کمک بگیرند. این تمرینات برای سهولت زایمان نیز بسیار موثر است.
- ترک سیگار و الکل نیز از دیگر موارد مهم برای کنترل این عارضه و اصلی‌ترین راه‌های کاهش فشار خون در بارداری محسوب می‌شوند.
- مصرف مواد غذایی حاوی منیزیم /ماهی /روغن ماهی/سیر/مکمل‌های C و E مهم هستند.