عنوان: روز جهانی آلزایمر: (۲۱ سپتامبر مصادف با ۳۰ شهریور)
مقدمه:
همه ما گاهی کلیدمان را گم می‌کنیم یا اسم فردی را فراموش می‌کنیم. این بخش طبیعی از زندگی است. اما بیماری آلزایمر چیزی فراتر از فراموشی‌های معمولی است. این بیماری، یک اختلال مغزی پیشرونده و در حال حاضر غیرقابل درمان است که حافظه، تفکر، رفتار و حتی توانایی انجام ساده‌ترین کارهای روزمره را از فرد می‌گیرد. در روز جهانی آلزایمر، فرصتی داریم تا آگاهی خود و اطرافیانمان را درباره این بیماری افزایش دهیم و با همدلی بیشتری از افراد مبتلا و مراقبانشان حمایت کنیم.
بخش اول:
آلزایمر چیست؟ به زبان ساده
تصور کنید مغز شما یک دفترچه تلفن بسیار منظم است. سلول‌های عصبی (نورون‌ها) مانند صفحات این دفترچه هستند و ارتباط بین آن‌ها مانند خطوطی است که اطلاعات را جابه‌جا می‌کنند. در بیماری آلزایمر، به تدریج:
- پلاک‌های آمیلوئید (توده‌های چسبنده پروتئین) مانند کاغذهای باطله بین صفحات دفترچه جمع می‌شوند و ارتباط بین صفحات را مختل می‌کنند.
- کلافه‌های نوروفیبریلاری (توده‌های پروتئینی دیگر) مانند خط‌خوردگی‌هایی هستند که خود اطلاعات روی صفحات را نابود می‌کنند.
نتیجه این می‌شود که اول صفحات مربوط به حافظه کوتاه‌مدت آسیب می‌بینند و به تدریج سایر بخش‌ها مانند بخش تفکر، زبان و تصمیم‌گیری نیز از بین می‌روند.
بخش دوم:
علائم هشداردهنده را بشناسیم (نه فقط “فراموشی”)
مهم است که علائم هشداردهنده آلزایمر را از فراموشی‌های معمول پیری تشخیص دهیم:
- اختلال حافظه که زندگی روزمره را مختل کند: فراموش کردن اطلاعات تازه یادگرفته شده، پرسیدن مکرر یک سؤال و وابستگی بیش از حد به یادداشت‌ها.
- چالش در برنامه‌ریزی یا حل مسئله: مشکل در مدیریت امور مالی، پیگیری قبض‌ها یا پیروی از یک دستورالعمل آشنا.
- اشکال در انجام کارهای آشنا: مشکل در رانندگی به محل همیشگی، مدیریت بودجه یا یادآوری قوانین یک بازی مورد علاقه.
- گم کردن زمان و مکان: فراموش کردن تاریخ‌ها، فصل‌ها و گذر زمان. گم شدن در محله خودشان.
- مشکل در درک تصاویر و روابط فضایی: مشکل در خواندن، قضاوت درباره فاصله‌ها و تشخیص رنگ‌ها.
- مشکلات جدید در کلام و نوشتار: مشکل در دنبال کردن یا شرکت در مکالمه، توقف مکرر در حرف زدن و تکرار کلمات.
- جابجا گذاشتن وسایل و ناتوانی در یافتن آن‌ها: گذاشتن وسایل در جای غیرمعمول (مثلاً گذاشتن کلید در یخچال) و ناتوانی در بازگشت به مراحل قبلی برای پیدا کردن آن.
- کاهش یا ضعف در قضاوت: تصمیم‌گیری‌های مالی غلط یا بی‌توجهی به نظافت شخصی.
- کناره‌گیری از کار و فعالیت‌های اجتماعی: کنار کشیدن از سرگرمی‌ها، پروژه‌های کاری یا تعاملات اجتماعی.
- تغییرات در خلق و خو و شخصیت: سردرگمی، شکاکی، افسردگی، ترس یا اضطراب و زودرنجی.
بخش سوم:
چه عواملی خطر ابتلا را افزایش می‌دهند؟
- سن: مهمترین عامل خطر. احتمال ابتلا پس از ۶۵ سالگی به طور چشمگیری افزایش می‌یابد.
- سابقه خانوادگی: داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا، خطر را کمی افزایش می‌دهد.
- ژنتیک: ژن‌های خاصی می‌توانند در این امر نقش داشته باشند.
- ضربه شدید به سر
- سبک زندگی ناسالم: عواملی مانند فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت کنترل نشده، چاقی، کم‌تحرکی، رژیم غذایی نامناسب و سیگار کشیدن.
بخش چهارم:
پیشگیری؛ آیا می‌توان از آلزایمر جلوگیری کرد؟
اگرچه هیچ راه قطعی برای پیشگیری وجود ندارد، اما شواهد علمی نشان می‌دهند که یک سبک زندگی سالم برای مغز می‌تواند خطر ابتلا را به طور قابل توجهی کاهش دهد:
- ذهنتان را فعال نگه دارید: مطالعه، یادگیری مهارت جدید (مثل زبان یا موسیقی)، حل پازل و بازی‌های فکری.
- از نظر اجتماعی فعال بمانید: معاشرت با دوستان و خانواده، شرکت در کلوب‌ها و فعالیت‌های گروهی.
- به طور منظم ورزش کنید: حداقل ۳۰ دقیقه ورزش متوسط در روز.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید: رژیم‌های مدیترانه‌ای (سرشار از میوه، سبزیجات، ماهی و آجیل) بسیار مفید هستند.
- سلامت قلب را حفظ کنید: کنترل فشار خون، کلسترول و قند خون.
- به اندازه کافی بخوابید: خواب کافی و باکیفیت برای پاکسازی مغز ضروری است.
- از سیگار و الکل اجتناب کنید.
بخش پنجم:
اگر شک کردیم یکی از عزیزانمان آلزایمر دارد، چه کار کنیم؟
- صحبت کنید: با آرامش و محبت نگرانی خود را با او در میان بگذارید.
- به پزشک مراجعه کنید: اولین قدم مراجعه به یک متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) یا روانپزشک است. تشخیص زودهنگام بسیار مهم است.
- همراهی و حمایت: او را تنها نگذارید و در این مسیر همراهی‌اش کنید.
بخش ششم:
چگونه از مراقبان بیماران آلزایمری حمایت کنیم؟
مراقبت از یک فرد مبتلا به آلزایمر، کاری بسیار سخت، طاقت‌فرسا و پراسترس است. مراقبان نیز به حمایت ما نیاز دارند:
- پیشنهاد کمک عملی: پیشنهاد دهید برای چند ساعت از بیمار مراقبت کنید تا مراقب اصلی استراحت کند.
- حضور داشته باشید: فقط گوش کنید و در کنارشان باشید.
- قضاوت نکنید: شرایط آن‌ها را درک کنید.
- آن‌ها را به مراقبت از خودشان تشویق کنید.
تفاوت دمانس با آلزایمر چیست؟
“همه بیماران مبتلا به آلزایمر، دمانس دارند؛ اما هر بیماری که دمانس دارد، لزوماً آلزایمر ندارد.”
برای درک بهتر، این رابطه شبیه رابطه بین “سرطان ریه“ و “سرطان“ است:
- سرطان ریه یک نوع خاص از بیماری بزرگتر به نام سرطان است.
- به همین ترتیب، آلزایمر یک نوع خاص از بیماری بزرگتر به نام دمانس (زوال عقل) است.
-
تعریف دمانس (زوال عقل) به زبان ساده
دمانس یک بیماری خاص نیست، بلکه یک اصطلاح کلی (سندرم) برای مجموعه‌ای از علائم است که به دلیل آسیب به مغز ایجاد می‌شوند. این آسیب باعث می‌شود که توانایی‌های فکری و اجتماعی فرد به اندازه‌ای کاهش یابد که در انجام کارهای روزمره و مستقل زندگی اختلال ایجاد کند.
یک تشبیه ساده:
فرض کنید مغز مانند یک دفتر مدیرعامل یک شرکت است. دمانس مانند این است که سیستم ارتباط داخلی، کامپیوترها و بایگانی این دفتر به تدریج از کار بیفتند. در نتیجه، مدیر نمی‌تواند تصمیم‌گیری کند، پرونده‌ها را گم می‌کند و با کارمندان ارتباط برقرار نمی‌کند. این اختلال در “مدیریت مرکزی” بدن است.
علل مختلف دمانس (انواع دمانس):
- بیماری آلزایمر (شایع‌ترین نوع)
- دمانس عروقی (ناشی از سکته‌های مغزی خفیف یا مشکلات عروق خونی مغز)
- دمانس لویی بادی (تجمع پروتئین‌های خاص در مغز)
- دمانس پیشانی-گیجگاهی (آسیب به لوب‌های پیشانی و گیجگاهی مغز)
- و انواع دیگر…
- آلزایمر شایع‌ترین علت دمانس است و حدود ۶۰ تا ۸۰ درصد موارد دمانس را تشکیل می‌دهد.
جدول مقایسه‌ای سریع: آلزایمر در مقابل دمانس
| ویژگی | دمانس (زوال عقل) | آلزایمر |
| ماهیت | یک سندرم (مجموعه‌ای از علائم) | یک بیماری خاص |
| رابطه | ** umbrella** (چتر کلی) | یک زیرمجموعه از دمانس |
| علت | دارای علل متعدد (آلزایمر، عروقی و…) | یک علت خاص (تجمع پروتئین‌های آمیلوئید و تاو) |
| قابلیت درمان | برخی انواع قابل درمان یا کنترل هستند (مثلاً دمانس ناشی از کمبود ویتامین) | در حال حاضر غیرقابل درمان و پیشرونده است |
| الگوی آغاز علائم | بسته به نوع دمانس متفاوت است (مثلاً در دمانس عروقی ممکن است ناگهانی باشد) | معمولاً تدریجی و با فراموشی خفیف شروع می‌شود |
یک مثال برای درک بهتر:
فرض کنید بیمار “الف” مشکلات زیر را دارد:
- فراموشی شدید
- گم کردن مسیرهای آشنا
- مشکل در صحبت کردن
این مجموعه علائم، “دمانس“ نام دارد.
حالا پزشک باید تشخیص دهد که علت این دمانس چیست:
- اگر آزمایشات و اسکن‌ها نشان دهند که علت، تجمع پروتئین آمیلوئید در مغز است، تشخیص نهایی “دمانس ناشی از بیماری آلزایمر“ خواهد بود.
- اما اگر اسکن مغز نشان دهد که بیمار چندین سکته مغزی خفیف داشته، تشخیص “دمانس عروقی“ است.
۱۰ علامت اصلی و هشداردهنده دمانس
این علائم به قدری شدید هستند که زندگی عادی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
۱. اختلال حافظه که زندگی روزمره را مختل می‌کند
-
چیست: فراموش کردن اطلاعات جدیدly یادگرفته شده، تاریخ‌های مهم یا رویدادها. پرسیدن مکرر یک سؤال و وابستگی شدید به یادداشت‌ها یا اعضای خانواده برای به خاطر سپردن مسائل.
-
تفاوت با فراموشی معمول: فراموش کردن قرار ملاقات گاه‌به‌گاه و به خاطر آوردن آن بعداً.
۲. مشکل در برنامه‌ریزی یا حل مسئله
-
چیست: مشکل در دنبال کردن یک برنامه آشنا (مانند دستور پخت غذایی که همیشه درست می‌کرد) یا کار با اعداد (مانند مدیریت حساب‌های بانسی و پرداخت قبض‌ها).
-
تفاوت با اشتباهات معمول: اشتباه حسابی گاه‌به‌گاه در محاسبات.
۳. اشکال در انجام کارهای آشپزا در خانه یا محل کار
-
چیست: مشکل در انجام کارهای روزمره و معمولی مانند رانندگی به یک مکان آشنا، مدیریت بودجه در محل کار یا یادآوری قوانین یک بازی محبوب.
-
تفاوت با حواس‌پرتی معمول: نیاز به کمک گاه‌به‌گاه برای تنظیم مایکروویو.
۴. سردرگمی در زمان و مکان
-
چیست: گم کردن تاریخ‌ها، فصل‌ها و گذر زمان. گم شدن در محله خودشان و فراموش کردن مسیر خانه.
-
تفاوت با سردرگمی موقت: فراموش کردن momentarily روز هفته و به خاطر آوردن آن بعداً.
۵. مشکل در درک تصاویر و روابط فضایی
-
چیست: مشکل در خواندن، قضاوت درباره فاصله‌ها و تشخیص رنگ‌ها یا کنتراست. ممکن است فرد هنگام عبور از آینه، تصویر خود را نشناسد و فکر کند یک غریبه در خانه است.
-
تفاوت با تغییرات بینایی ناشی آب مروارید: مشکلات بینایی مربوط به دمانس در مغز است، نه در چشم.
۶. مشکلات جدید در کلام و نوشتار
-
چیست: مشکل در دنبال کردن یا شرکت در یک مکالمه. توقف مکرر در حرف زدن و ناتوانی در پیدا کردن کلمه مناسب یا تکرار یک داستان. استفاده از کلمات اشتباه.
-
تفاوت با مشکل معمول در پیدا کردن کلمه: گاه‌به‌گاه فراموش کردن کلمه مناسب.
۷. جابجا گذاشتن وسایل و ناتوانی در بازگشت به مراحل
-
چیست: گذاشتن وسایل در جای غیرمعمول (مثلاً گذاشتن کلید در یخچال یا ساعت در قندان). ناتوانی در بازگشت به مراحل قبلی برای پیدا کردن وسیله گم شده.
-
تفاوت با گم کردن گاه‌به‌گاه وسایل: گم کردن موقت کیف پول و توانایی پیدا کردن آن با retracing مراحل.
۸. کاهش یا ضعف در قضاوت و تصمیم‌گیری
-
چیست: کاهش توانایی در تصمیم‌گیری‌های مالی (مانند دادن پول زیاد به فروشندگان دوره‌گرد) یا بی‌توجهی به نظافت و بهداشت شخصی.
-
تفاوت با یک تصمیم‌گیری مالی بد گاه‌به‌گاه: تصمیم‌گیری‌های مداوم و نامعقول.
۹. کناره‌گیری از کار و فعالیت‌های اجتماعی
-
چیست: کنار کشیدن از سرگرمی‌ها، فعالیت‌های اجتماعی، پروژه‌های کاری یا معاشرت با دوستان.
-
تفاوت با خستگی گاه‌به‌گاه از کار: احساس خستگی موقت از کار و تعهدات اجتماعی.
۱۰. تغییرات در خلق و خو و شخصیت
-
چیست: فرد ممکن است دچار سردرگمی، شکاکی، افسردگی، ترس، اضطراب یا زودرنجی شود. به راحتی در موقعیت‌های غیرقابل پیش‌بینی و خارج از روال عادی زندگی ناراحت شود.
-
تفاوت با الگوهای شخصیتی ثابت: داشتن یک روش خاص برای انجام کارها و تحریک‌پذیر شدن در صورت مختل شدن آن روال.
جمع‌بندی نهایی:
- از کلمه “دمانس“ برای توصیف علائم کلی (مثل فراموشی شدید، سردرگمی) استفاده می‌کنیم.
- از کلمه “آلزایمر“ زمانی استفاده می‌کنیم که علت خاص این علائم را تشخیص داده‌ایم.
سخن پایانی:
بیماری آلزایمر تنها یک بیماری فردی نیست؛ بلکه تمام خانواده و جامعه را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در روز جهانی آلزایمر، بیایید قول دهیم که:
- آگاه باشیم (در مورد بیماری آموزش ببینیم).
- همدل باشیم (با بیماران و خانواده‌هایشان با مهربانی رفتار کنیم).
- حمایت کنیم (از سازمان‌ها و مراکز فعال در این زمینه).
- پیشگیری کنیم (با انتخاب یک سبک زندگی سالم برای مغزمان).
به یاد داشته باشیم: برای کسانی که فراموش می‌کنند، ما باید حافظه باشیم.
لطفا نظرات خود را در مورد مطالب آموزشی در قسمت زیر به ما اعلام بفرمایید.با سپاس
https://semnansinahospital.com/suggestions/