هر ساله در تاریخ ۷ آوریل، روز جهانی بهداشت، فرصتی جهانی را برای تأمل در مورد چالش‌های بهداشتی پیش روی جهان ما و انجام اقدامات جمعی فراهم می‌کند. در سال ۲۰۲۵، سازمان بهداشت جهانی (WHO) سلامت مادران و نوزادان را به عنوان موضوع اصلی تحت عنوان قدرتمند «آغازهای سالم، آینده‌های امیدوارکننده» انتخاب کرده است.
روز جهانی سلامت ۲۰۲۵، بر اهمیت مراقبت‌های مامایی سبز و پایداری در حوزه بهداشت مادر و نوزاد تأکید کرده است. هدف اصلی این رویداد، ارتقاء روش‌های سلامت‌محور و زیست‌محیطی است که نه تنها سلامت مادر و کودک را تضمین می‌کند، بلکه به کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی هم منجر شود.
مفاهیم کلیدی این مطلب عبارتند از:
- مراقبت‌های مامایی سبز: رویکردی که تلاش می‌کند با بهره‌گیری از روش‌ها و مواد سازگار با محیط زیست، سلامت مادر و نوزاد را ارتقاء دهد. این شامل کاهش مصرف داروهای شیمیایی، ترویج شیوه‌های طبیعی و آرام‌بخش، و استفاده کمتر از مواد پلاستیکی و مواد مضر است.
- پایداری در مراقبت‌های بهداشتی: تمرکز بر کاهش اثرات منفی بر محیط زیست در فرایندهای درمانی، مثل کاهش زباله‌ها، به‌کارگیری منابع تجدیدپذیر، و کاهش مصرف انرژی.
- آینده‌ای پرامید: رویکردی که بر تغییرات مثبت و مسیرهای نوآورانه در مراقبت‌های سلامت مادر و نوزاد تأکید دارد، تا هم سلامت انسانی و هم سلامت سیاره حفظ شود. هدف این است که رویکردهای سبز در سرتاسر دنیا گسترش یابند و سبب بهبود کیفیت مراقبت و کاهش اثرات آلودگی شوند.
در مجموع، این صفحه بر اهمیت نگرش نوآورانه و پایدار در مراقبت‌های مامایی تأکید دارد و خواستار جهانی‌سازی این رویکردها برای آینده‌ای سالم‌تر و سبزتر است.
مفاهیم «مراقبت‌های مامایی سبز» و «پایداری در سلامت» چه هستند و چرا اهمیت دارند:
مراقبت‌های مامایی سبز
این رویکرد، به جای تمرکز صرف بر سلامت فردی مادر و نوزاد، نگاهی کل‌نگرانه به تأثیر مراقبت‌های بهداشتی روی محیط زیست دارد. یعنی روش‌هایی که کمترین آسیب را به طبیعت برسانند، مانند:
- استفاده از مواد طبیعی و بی‌خطر در فرآیندهای درمان و مراقبت، مثل محصولات طبیعی و بدون مواد شیمیایی.
- کاهش استفاده از داروهای شیمیایی و ترویج روش‌های طبیعی و آرام‌بخش مانند تنفس عمیق، ماساژ و روش‌های آرام‌سازی.
- مدیریت بهینه منابع، یعنی کاهش مصرف آب، برق، و مواد مصرفی پلاستیکی و جلوگیری از تولید زباله‌های غیرقابل بازیافت.
هدف از این رویکرد، نه تنها بهبود سلامت مادر و نوزاد، بلکه کاهش اثرات منفی مراقبت‌های پزشکی بر محیط زیست است، چون سیستم‌های سلامت غالباً با مصرف زیاد و زباله‌های زیادی همراه هستند.
پایداری در سلامت
پایداری در این حوزه به معنای طراحی سیستم‌هایی است که به حفظ منابع طبیعی کمک کرده و در عین حال سلامت افراد را تضمین کنند. مثلاً:
- کاهش خروجی‌های کربن و آلودگی‌ها، چرا که فعالیت‌های پزشکی هم می‌تواند به تغییرات اقلیمی کمک کند.
- کاهش زباله‌های پزشکی، مانند استفاده مجدد و بازیافت مواد.
- ترویج سیستم‌های درمانی سبز که بر پایه منابع تجدیدپذیر و هزینه‌های کمتر بنا شده‌اند.
چرا این مفاهیم اهمیت دارند؟
- سلامت انسان‌ها و محیط زیست رابطه مستقیم دارند. فعالیت‌های ناپایدار و پرمصرف در مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند به تخریب طبیعت و در نتیجه آسیب رساندن به سلامت جامعه منجر شود.
- با ترویج روش‌های سبز، همزمان هم سلامت مادر و نوزاد بهتر حفظ می‌شود و هم اثرات منفی بر محیط کاهش می‌یابد. این رویکرد باعث ایجاد آینده‌ای سالم‌تر و پایدارتر می‌شود.
- تغییر به سمت مراقبت‌های سبز نیازمند آموزش، نوآوری و همکاری جهانی است، و روز جهانی سلامت فرصت مغتنمی است تا بر اهمیت این تغییرات تأکید شود.
در کل، نگریستن به مراقبت‌های مامایی نه فقط به عنوان فرایندی فردی، بلکه بخشی از یک سیستم پایداری بزرگ‌تر، کلید پیشرفت در سلامت جهانی است.
در ادامه یک پیشنهاد عملی برای آموزش به مراجعین بیمارستان سینا سمنان، با هدف تحقق اهداف سازمان جهانی بهداشت (WHO) در زمینه “سلامت مادر و نوزاد”، ارائه می‌شود. این پیشنهاد همسو با کمپین «آغازهای سالم، آینده‌های امیدوارکننده» بوده و بر محورهای دسترسی، کیفیت، برابری و پایداری استوار است.
با توجه به این موضوع مهم در بیمارستان سینا سمنان اقدامات زیر در حال انجام است:
۱. آموزش گروهی و فردی درباره مراقبت‌های قبل و بعد از زایمان
- برگزاری کلاس‌های حضوری هفتگی آموزشی برای مادران باردار و همسرانشان پیرامون مراقبت‌های بارداری، اهمیت مراقبت‌های پزشکی منظم، تغذیه سالم، سلامت روان و اهمیت حمایت خانوادگی.
- ترویج شرکت در ویزیت‌های منظم و تشویق به طرح پرسش‌های آگاهانه در جلسات مراقبتی.
- ارائه بسته‌های آموزشی مکتوب و تصویری (بروشور، پوستر، و ویدئوهای کوتاه) به زبان فارسی و در صورت نیاز ترجمه برای اقوام دیگر.
۲. اطلاع‌رسانی درباره نشانه‌های هشدار و ضرورت مراجعه به موقع
- انتشار بروشورهای ساده و قابل فهم درباره نشانه‌های هشدار دوران بارداری و پس از زایمان (مانند خونریزی، فشار خون بالا، تب، درد شدید و حرکات غیرعادی جنین).
- آموزش نحوه پیگیری و ثبت علائم مهم در خانه (دفترچه ثبت فشار خون، علائم حیاتی و …).
۳. تاکید بر مراقبت با کیفیت و احترام‌آمیز
- آموزش کادر درمان و خود مراجعین درباره اهمیت رفتار همراه با احترام، حفظ کرامت و همدلی در ارائه مراقبت.
- تشویق بیماران به بیان نیازها و دغدغه‌های خود و برگزاری جلسات پرسش و پاسخ با متخصصان زنان و مامایی.
World Health Day 2025: hopeful futures through greener maternity care