یکی از گونه های حشرات موجود در طبیعت که می تواند بیماری هایی نظیر تب دانگ و زیکا را منتقل کند، پشه آئدس است.گیاه لاکی بامبو یکی از زیستگاه های مورد علاقه پشه آئدس است و وجود آن در استان هرمزگان، گزارش شده است. در این مطلب ضمن آشنایی بیشتر با این حشره، از راه های پیشگیری از گزش با آئدس آگاه می شویم.
پشه آئدس نزدیک به هزار گونه دارد، اما همه گونه ها ناقل بیماری نیستند. در حال حاضر مهم ترین نوع پشه های آئدس از نظر پزشکی، «آئدس جیبتی»و «آئدس آلبوپیکتوس» است. گستردگی آئدس اجیبتی محدود به مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری است. حال آنکه آئدس آلبوپیکتوس در ناطق گرمسیری، نیمه گرمسیری و معتدل دیده شده است.
آئدس اجیپتی:
اصولا آئدس اجیپتی در مناطق شهری زندگی کرده وگزش، محل استراحت و تخم گذاری آن در داخل و خارج اماکن مسکونی است. این گونه از پشه عمدتا در ظروفی که توسط انسان ساخته شده در داخل یا نزدیک اماکن مسکونی تخم گذاری می کند.آئدس اجیپتی برخالف بسیاری از پشه ها در یط روز خونخواری میکند و حداکثر گزش را در صبح زود و هنگام غروب آفتاب قبل از تاریکی هوا انجام می دهد. پشه ماده خونخواری از انسان را نسبت به پستانداران اهلی ترجیح می دهد. و در هر خونخواری چندین نفر را مورد گزش قرار میدهد این تمایل به تغذیه مکرر ممکن است عامل طغیان بیماری های دانگ، چیکونگونیا و ویروس زیکا در مناطقی که آئدس اجیپتی وجود دارد باشد. از خصوصیات بارز این پشه ها، امکان انتقال عمودی ویروس از پشه آلوده به تخم و در نهایت امکان حضور ویروس در آلودگی نسل های بعدی پشه است که بدون نیاز به خونخواری و برداشت ویروس از بدن انسان می تواند بیماری را منتشر کند.
آئدس آلبوپیکتوس:
هرچند آئدس آلبوپیکتوس در بعضی مناطق ناقل اصلی دانگ و چیکونگونیا می باشد ولی عمدتا یک ناقل ثانویه است. این گونه عمدتا برون زی است و از انسان و بسیاری حیوانات اهلی و وحشی خونخواری می کند (به طور معمول خون مورد نیاز برای تکمیل یک سیکل گونوتروفیک را از یک میزبان تأمین می کند) این گونه نیز عمدتا در اوایل صبح و در هنگام غروب قبل از تاریکی هوا خونخواری میکند. برخالف آئدس اجیپتی، شدت طغیان بیماری در مناطقی که فقط آئدس آلبوپیکتوس وجود دارد عموما کمتر است. آئدس آلبوپیکتوس قابلیت تطبیق بسیار بالایی با محیط دارد. تخم این گونه درجه حرارت زیر صفر را تحمل می کند و به همین دلیل گسترش بیشتری از آئدس اجیپتی در مناطق معتدله دارد. این گونه، ظروف محتوی آب در اطراف خانه ها و یا دورتر را برای تخم گذاری استفاده می کند
خصوصیات پشه آئدس آلبوپیکتوس
- خونخواری خود را از انسان و همچنین مهره داران اهلی و وحشی انجام می دهد.
- زمان خونخواری در طول روز و با اوج خونخواری در اوایل صبح و غروب است.
- تنها از یک میزبان خونخواری می کند و تمایل به خونخواری از انسان و حیوان را دارد؛ در نتیجه در صورت دسترسی، از حیوان خونخواری می کند.
- قابلیت تطبیق آئدس آلبوپیکتوس با سرما بسیار زیاد است و می تواند درجه حرارت های زیر انجماد را به خوبی تحمل کند.
- محل تخم گذاری این گونه همان ظروف محتوی آب ساخته شده بدست انسان و ظروف کوچک طبیعی در اطراف و یا دورتر از منازل است.
تب دانگ یک بیماری ویروسی است که فقط از طریق نیش پشه آئدس آلوده و یا انتقال خون و فراورده‌های خونی از بیمار مبتلا به سایر افراد منتقل می‌شود. این بیماری در سال‌های اخیر در کشور ایران نیز مشاهده شده و در صورت انجام اقدامات پیشگیرانه می‌توان تا حد زیادی از انتقال آن جلوگیری نمود.
علائم:
در بیشتر افراد بیماری بدون مشکل خاصی بهبود خواهد یافت اما در گروه اندکی از بیماران ممکن است موجب بد حال شدن بیمار و حتی مرگ وی گردد. علائم خفیف این ویروس معمولاً ۴ تا ۶ روز پس از عفونت شروع می‌شوند و معمولاً تا ۱۰ روز ادامه داشته و این علائم مشاهده می‌شود این علائم معمولاً پس از یک هفته از بین رفته و به ندرت عوارض جدی یا کشنده‌ای در پی دارد.
- تب و شدید
- سر درد
- درد پشت چشم
- درد شدید مفصل و عضله
- خستگی
- حالت تهوع
- استفراغ
با این حال، مشکلات جدی‌تری نیز می‌توانند ایجاد شوند که شامل موارد زیر است :
- خونریزی از دهان، لثه یا بینی
- آسیب به سیستم لنفاوی و رگ‌های خونی
- خونریزی داخلی، که می‌تواند منجر به استفراغ خونی و مدفوع قیری شکل شود
- پلاکت خون کاهش یافته
- استفراغ مکرر
- لکه‌های خونی کوچک در زیر پوست
- نبض ضعیف
- پوست رنگ پریده
- تعریق سرد
درمان:
درمان این بیماری شامل مصرف مایعات، استراحت کافی و درمان‌های علامتی می‌باشد. در صورت ابتلاء به یاد داشته باشید که برای تسکین درد و تب فقط از استامینوفن استفاده کنید. از داروهای آسپرین، ژلوفن، دیکلوفناک و موارد مشابه به علت احتمال شروع خونریزی در فرد نمی‌توان استفاده نمود.
راه‌های پیشگیری از تب دانگ:
بهترین راه پیشگیری از بیماری تب دانگ، جلوگیری از گزش توسط پشه‌های آلوده است. به ویژه اگر در منطقه گرمسیری یا مناطق دارای هشدار زندگی می‌کنید یا به آن‌جا سفر کرده‌اید، بنابراین در این شرایط برای محافظت از خود کارهای زیر را انجام دهید:
– از محصولات دافع پشه استفاده کنید.
– هنگام بیرون بودن از پیراهن‌های آستین بلند و شلوارهای بلند که در جوراب‌ها فرو رفته‌اند، استفاده کنید.
– از توری پشه گیر برای درب‌ها و پنجره‌ها استفاده کنید.
– برای کاهش جمعیت پشه‌ها، باید مکان‌هایی که در آن پشه‌ها تولید مثل می‌کنند را از بین ببرید. مانند قوطی یا گلدان‌هایی که آب را جمع می‌کنند.
– سعی کنید به مناطقی که احتمال بیشتر گزش وجود دارد مانند مرداب‌ها و محیط‌های با آب راکد نروید.
در انتها به یاد داشته باشید که اگر پشه، فرد مبتلا را نیش بزند، آن پشه تا آخر عمر ناقل بیماری بوده و با گزیدن سایرین می‌تواند عفونت را به دیگر اعضای خانه نیز منتقل کنند. پس اگر شخصی در خانه شما به تب دانگ مبتلا است، نسبت به کشتن پشه‌های محیط و جلوگیری از ورود آنها به منزل اقدام کنید.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد تب دانگ به پیوند زیر مراجعه کنید:
منابع (از سایت وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی):
- راهنمای تشخیص و درمان بیماری تب دانگ ، تب دانگ هموراژیک
- بیماری های قایل انتقال از ناقل مهاجم پشه آئدس
- راهنمای بالینی تشخیص و درمان بیماری های آربویروسی منتقله از آئدس ( دانگ ، چیکونگونیا و زیکا )
- راهنمای کاربردی مراقبت آئدس و اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس در ایران