درون‌بینی یا آندوسکوپی (به انگلیسی: Endoscopy)
در پزشکی،آندوسکوپی عمل دیدن و مشاهدهٔ درون بدن با مقاصد تشخیصی یا گاهی درمانی است که با دستگاهی به نام درون‌بین (آندوسکوپ) صورت می‌گیرد. حفره‌ها و مجاری درون بدن امکان استفاده از دستگاه را برای معاینهٔ پزشکی درون بدن فراهم کرده‌است.
آندوسکوپی معده عملی است که برای مشاهدۀ داخل مری، معده و دوازدهه (اثنی عشر) با استفاده از لولۀ منعطف و نازکی به نام آندوسکوپ انجام می شود.آندوسکوپ مجهز به لنز دوربین و منبع نور است.
از عمل آندوسکوپی گاهی با اصطلاح گاستروسکوپی نیز یاد می‌شود. متخصص آندوسکوپی با انجام این عمل به تصویر واضحی از لایۀ پوشش‌دهندۀ داخل معده دست پیدا می‌کند و می‌تواند وجود بیماری‌های مختلف را بررسی کند. پزشک گاهی عمل بیوپسی را نیز انجام می‌دهد، یعنی نمونۀ کوچکی از بافت معده را برمی‌دارد تا در آزمایشگاه زیر میکروسکوپ تجزیه و بررسی شود. متخصص آندوسکوپی نمونۀ بافت را به روشی بدون‌درد از طریق آندوسکوپ و با استفاده از فورسپسی ظریف برمی‌دارد.
کاربردهای اندوسکوپی معده
آندوسکوپی معده به دلایل مختلفی انجام می‌شود که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ارزیابی علائم: آندوسکوپی معده در ارزیابی علائم درد بالای شکم، حالت تهوع، رفلاکس اسید، استفراغ، مشکل در بلع و دیگر علائم دستگاه گوارش فوقانی به پزشکان کمک می‌کند؛
- تشخیص بیماری: آندوسکوپی برای تشخیص علت خونریزی مجرای گوارشی فوقانی و شناسایی التهاب، زخم و تومورهای مری، معده و دوازدهه نیز کاربرد دارد؛
- نمونه‌برداری: آندوسکوپی معده گاهی برای نمونه‌برداری انجام می‌شود. نمونه‌برداری عموماً بدون درد و ناراحتی است. نمونه‌برداری به افتراق بین بافت‌های خوش‌خیم (غیر نگران‌کننده) و بدخیم (سرطانی) کمک می‌کند. نمونه‌برداری به دلایل بسیار، حتی در صورت مشکوک نبودن به ابتلا به سرطان، انجام می‌شود. برای مثال پزشک نمونه‌برداری را برای بررسی وجود هلیکوباکتر پیلوری انجام می‌دهد؛ این باکتری می‌تواند در معده زندگی کند و باعث زخم معده شود.
- آندوسکوپی گاهی برای انجام تست سیتولوژی توصیه می‌شود. در این صورت متخصص سلول‌های سطح را با برسی کوچک جمع‌آوری می‌کند و به آزمایشگاه می‌فرستد؛
- درمان بیماری‌ها: آندوسکوپی معده برای درمان بیماری‌های معده و دستگاه گوارش فوقانی نیز کاربرد دارد. پزشک می‌تواند وسایل را از طریق آندوسکوپ وارد معده کند و ناهنجاری‌های بسیاری را درمان کند. برای مثال پزشک می‌تواند ناحیۀ تنگ‌شده را بکشد تا گشاد شود، پولیپ‌ها را که معمولاً توده‌هایی خوش‌خیم هستند، خارج کند یا خونریزی را درمان کند.
- موارد فوق کاربردهای اصلی آندوسکوپی معده به شمار می‌آیند. اما پزشکان گاهی از آندوسکوپی معده برای پایش فرایند درمان یا کنترل‌های پس از جراحی بهره می‌گیرند.
- آندوسکوپی برای بیمارانی که به شدت در معرض خطر ابتلا به سرطان معده یا انواع دیگر سرطان‌های دستگاه گوارش هستند، نوعی ابزار غربالگری است. این گروه از بیماران باید کولونوسکوپی را نیز هر از گاهی انجام بدهند تا مطمئن شوند که به سرطان روده و یا راست‌روده مبتلا نیستند.
آمادگی قبل از آندوسکوپی طبق دستورالعمل بیمارستان سینا
- ۸-۱۰ ساعت قبل از انجام آندوسکوپی کامال ناشتا باشید، حتی آب میل نکنید.
- شب قبل از آندوسکوپی شام سبک میل نماید.
- قبل از انتقال بیمار به واحد آندوسکوپی خط باز وریدی مناسب (تعبیه آنژیوکت) برای بیمار برقرار می شود.
- کلیه زیور آلات ، دندان مصنوعی و …. از بیمار جدا می کند .
- داروهای قلبی و فشار خون طبق دستور پزشک معالج قلب خود میل شود.
- انســولین و داروهــای ضــد قنــد بــا هماهنگــی پزشــک معالــج غــدد خــود در روز آندوســکوپی بــه علــت ناشــتا بــودن مصــرف نگــردد.
- بــه دلیــل اهمیــت قطــع رقیــق کننــده هــا قبــل از انجــام آندوسکوپی پرســتار را از مصــرف داروهایــی ماننــد وارفاریــن، هپاریــن، کلگــزان، آســپرین ، اســویکس و آنوکســاپارین و ســایر داروهــای رقیــق کننــده خــون مطلــع فرماییــد.
- در صـورت صلاحدیـد پزشـک قلـب آسـپرین (سـه روز قبل) و پلاویکـس (پنج روز قبـل) از انجام آندوســکوپی قطـع گردد.
- در صـورت مصـرف وارفاریـن بـا صـاح دیـد پزشـک معالـج قلـب از پنـج روز قبـل قطــع گــردد و بیمــار در روز مراجعــه جــواب آزمایــش PTT ، PT و INR بــه همــراه داشـته باشید.
- افــراد بــالای ۵۰ ســال در صــورت داشــتن ســابقه بیمــاری قلبــی، فشــارخون و دیابــت در روز مراجعــه، تاییدیــه قلــب همــراه داشــته باشند.
- افراد بالای ۶۰ سال در روز مراجعه تاییدیه قلب همراه داشته باشند.
- در روز انجام آندوسکوپی حتما نسخه خود را همراه داشته باشید.
- در صورتی که باردار هستید اطلاع دهید.
- از به همرا آوردن اشیاء قیمتی ، طلا ، وسایل زینتی و فلزی خودداری کنید.
- در روز مراجعه حتما یک نفر همراه با خود داشته باشید.
- لطفــا مســئول بخــش را از ســابقه عمــل جراحــی شــکم ،معــده و روده مطلــع فرماییــد.
- خانم ها در روز مراجعه از لاک ناخن و رژ لب استفاده نکنند.
روش انجام کار :
- پزشک /کادر درمان ،مراحل انجام کار، نوع عوارض و علت را برای بیمار توضیح داده و در فرم رضایت آگاهانه ثبت می نماید
- بیمار یا همراه قانونی وی پس از اطلاع از نوع آندوسکوپی و روش کار فرم رضایت آگاهانه را امضا می نماید .
- در طول آندوسکوپی از شــما خواستـه می شود کــه روی یکـ میز به پشت یا پهلو دراز بکشــید.
- تیــم درمانـی تنفـس، فشـار خـون و ضربـان قلـب شـما را کنتـرل مـی کنـد.
- داروی آرام بخـش دریافـت مـی کنیـد که این دارو به شـما کمک می کند تـا در طول آندوسکوپی آرام باشـید.
- پزشـک ممکـن اسـت یـک مـاده بـی حـس کننـده را در دهـان شـما اسـپری کنـد. ایـن دارو گلـوی شـما را آمـاده بـرای قـرار دادن لولـه بلنـد و انعطـاف پذیـر (ندوسـکوپ) بی حس مـی کنـد.
- ممکـن اسـت از شـما خواسـته شـود کـه از محافـظ دهانـی پلاسـتیکی اسـتفاده کنیـد تـا دهـان خـود را بـاز نگـه داریـد.
- ســپس آندوســکوپ در دهــان شــما قــرار مــی گیــرد و پزشــک از شــما مــی خواهــد کــه بــا عبــور از گلویتــان، آب دهــان را قــورت دهیــد. ممکــن اســت مقــداری فشــار در گلــو احســاس کنیــد.
بعد از آندوسکوپی
- پرستار شما را به ناحیه ریکاوری خواهند برد تا نشسته یا به آرامی دراز بکشید. شاید یک ساعتی در این مکان بمانید. این توقف به پزشکان اجازه می‌دهد تا وضعیت دفع داروی آرامبخش را تحت کنترل داشته باشند.
- تا زمانی که حالت تهوع و استفراغ دارید از خوردن و آشامیدن خودداری کنید. پس از رفع آن ابتدا چند قاشق مایعات بخورید، اگر پس از چند دقیقه مشکلی نداشتید مقدار مایعات را افزایش دهید.
- همان روز که آندوسکوپی انجام می‌دهید را استراحت کنید.
- پس از دریافت آرامبخش، شاید به هوش باشید، ولی زمان واکنش و قضاوت‌تان مختل خواهد شد، .پس رانندگی نکنید و در منزل استراحت کنید
- وقتی به خانه برگشتید، احتمالا علائم و نشانه‌های زیر را پس از آندوسکوپی تجربه می کنید اما این علائم و نشانه‌ها با گذشت زمان رفع می‌شوند:
- نفخ و گاز معده
- گرفتگی‌های عضلانی
- گلو درد
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- درد شدید و یا مداوم شکم
- مدفوع سیاه یا سفید و خونریزی
- تهوع و استفراغ
- تب شدید
کولونوسکوپی (Colonoscopy)
کولونوسکوپی چیست؟
کولونوسکوپی معمولاً به عنوان یک روش انتخابی تحت آرامبخشی خفیف در یک مرکز آندوسکوپی سرپایی یا یک مرکز جراحی سرپایی انجام می شود. به ندرت، این عمل اغلب برای موارد خونریزی دستگاه گوارش تحتانی به صورت اورژانسی در بیمارستان انجام می شود،
پس از قرار دادن کولونوسکوپ در رکتوم، لوله از طریق روده بزرگ عبور داده می شود تا تیم پزشکی بتواند آن را روی یک مانیتور مشاهده کند. این به آنها اجازه می دهد تا به دنبال ناهنجاری هایی از جمله پولیپ (رشد بافت)، زخم (زخم)، التهاب و خونریزی باشند.
علاوه بر تشخیص ناهنجاری‌های بافتی، کولونوسکوپ می‌تواند برای درمان برخی مشکلات استفاده شود. به عنوان مثال، ابزارهای کوچک ممکن است از طریق اسکوپ وارد شوند تا پولیپ ها را جدا کنند.
کولونوسـکوپی روشـی اسـت کـه بـرای تشـخیص تغییـرات یـا ناهنجاریهـا در روده بـزرگ (کولـون) یـک لولـه بلنـد و انعطـاف پذیـر بـه مقعد (رکتـوم) وارد مـی شـود. یـک دوربیـن فیلمبـرداری کوچـک در نـوک لولـه بـه پزشـک اجـازه مـی دهـد تـا داخـل روده بـزرگ را مشـاهده کنـد.
در زمان کولونوسـکوپی، در صـورت لـزوم میتوان ، پولیـپ هـا یـا سـایر انـواع بافـت هـای غیـر طبیعـی را برداشـت.
کولونوسکوپی برای تشخیص چه بیماری هایی است؟
اکثر عمل‌های کولونوسکوپی روده به‌عنوان قسمتی از برنامه‌های غربالگری برای تشخیص سرطان کولون انجام می‌شوند. البته کولونوسکوپی به دلایل دیگری هم انجام می‌شود، از جمله:
- خون در مدفوع
- درد شکم
- اسهال
- تغییر در عادات روده یا مشاهده موارد غیرعادی در تصویربرداری اشعه ایکس یا سی تی اسکن کولون.
انجام کولونوسکوپی دوره‌ای به افرادی زیر (به‌این‌علت که خطر ابتلا به بیماری در این افراد بیشتر است) توصیه می شود:
- سابقه قبلی پولیپ یا سرطان کولون
- افراد با سابقه خانوادگی ابتلا به بعضی انواع سرطان‌های غیر کولون یا بیماری‌های مرتبط با سرطان کولون (مثل پولیپ‌های کولون) .
اینکه هر چند وقت یک‌بار باید کولونوسکوپی را انجام داد به میزان ریسک سرطان و موارد غیرطبیعی مشاهده شده در کولونوسکوپی‌های قبلی بستگی دارد.
برخی از بیماری‌هایی که کولونوسکوپی در تشخیص آنها موثر است، در ادامه آورده‌ایم:
- بیماری پولیپ
- بیماری کولیت روده
- علت خونریزی مقعدی
- بیماری کرون
- شقاق (فیشر یا فیسور)مقعد
- سندروم روده تحریک پذیر
- بررسی علت یبوست شدید
- بررسی وجود تومور کارسینوئید
البته توصیه می‌شود که افراد سالم در معرض ریسک معمولی سرطان کولون از سن ۵۰ سالگی هر ۱۰ سال یک‌بار، باهدف خارج کردن پولیپ‌های کولون و قبل از سرطانی شدن آنها، تحت عمل کولونوسکوپی قرار بگیرند.
توضیحاتی در این مورد را میتوانید در فیلم زیر مشاهده کنید:
قبل از کولونوسکوپی چه بخوریم؟
هفته قبل از عمل کولونوسکوپی، باید غذاهایی بخورید که دفع سریعی دارند و کمتر باعث یبوست می‌شوند. غذاهایی مانند:
- غذاهایی با فیبر پایین
- نوشیدنی‌های ورزشی
- آب‌میوه‌های شفاف
- آبگوشت
- ژلاتین
- بستنی یخی
از ۵ روز قبل از کولونوسکوپی شروع به رعایت رژیم غذایی خاصی کنید. در ادامه لیستی از غذاهایی که باید در این مدت بخورید آورده شده است:
۱. غذاهایی با فیبر پایین:
حداقل پنج روز قبل از کولونوسکوپی، غذاهای کم فیبر مصرف کنید. بعضی از این غذاها عبارت هستند از:
- نان سفید
- پاستا
- برنج
- تخم‌مرغ
- گوشت‌های فاقد چربی مانند مرغ و ماهی
- سبزیجات خوب پخته شده بدون پوست
- میوه بدون پوست یا دانه.
۲. غذاهای نرم:
مصرف غذاهای نرم در ۴۸ ساعت قبل از کولونوسکوپی، آمادگی شما را برای این عمل بیشتر می‌کند. غذاهای نرم عبارت هستند از:
- املت تخم‌مرغ
- اسموتی
- پوره سبزیجات و سوپ
- میوه‌های نرم مانند موز.
قبل از کولونوسکوپی چه غذاهایی نباید بخوریم؟
در طول این مدت، شما باید از مصرف غذاهایی که دیر هضم می‌شوند خودداری کنید. هضم برخی غذاها سخت است و ممکن است در هنگام کولونوسکوپی در مسیر دوربین قرار می‌گیرند. این غذاها عبارت هستند از:
- غذاهای چرب و سرخ شده
- گوشت‌های سفت
- غلات کامل
- تخمه‌ها، دانه‌ها و مغزهای خوراکی
- پاپ‌کورن
- سبزیجات خام
- پوست سبزیجات
- میوه با دانه یا پوست
- بروکلی، کلم و یا کاهو
- ذرت
- لوبیا و نخود.
در فیلم زیر توضیحاتی در این مورد می بینید:
آمادگی قبل از کلونوسکوپی طبق دستورالعمل بیمارستان سینا
- ۲۴ ساعت قبل از انجام کلونوسکوپی بیمار باید (ناهار و شام) مایعات صاف شده فراوان مصرف کند
- صبحانه چای و بیسکوییت میل شود.
- روز قبل از انجام کلونوسکوپی مصرف ۶ عدد پودر پیدرولاکس به همراه ۶ لیتر آب (۲۴ لیوان) یا آب میوه صاف (دو لیتر آب با دو بسته ۶تا۸ صبح – دو بسته دیگرساعت ۱۳تا۱۵ عصر – دو بسته دیگر ساعت ۲۰ تا ۲۲ شب میل شود)
- یک عدد قرص بیزاکودیل ۹ صبح و یک عدد ساعت ۲۱ شب قبل از انجام کلونوسکوپی میل شود .
- یک عدد شیاف بیزاکودیل ۹ صبح و یک عدد شیاف ۲۱ شب گذاشته شود.
- از ۱۲ شب ناشتا باشد.
- از مصرف آب هویج – شیرموز- دوغ – ماست – شیر و قرص آهن ۲۴ ساعت قبل از انجام کولونوسکوپی اجتناب شود.
- در صورت دیابتی بودن بیمار با پزشک مشورت شود.
بعد از عمل پــس از کولونوســکوپی:
- شــما را بــه ریــکاوری (بخــش تحــت نظــر) منتقــل مــی کننــد تــا اثــر داروی بیهوشـی از بیـن رود.
- ممکـن اسـت نیـم ســاعت یــا بیشــتر در ریــکاوری بمانیــد .
- تــا زمانــی کــه اثــر آرامبخــش کامــل از بیــن بــرود، ممکــن اســت از نظــر ذهنــی هوشــیار باشــید، امــا حافظــه، زمــان واکنــش و قضــاوت شــما ممکـن اسـت مختـل شـود.
- نباید تنها به خانه برگردید، کسـی را پیـدا کنیـد کـه شـما را بـه خانـه برسـاند.
- همچنیـن احتمـال دارد لازم باشــد یــک روز را از محــل کار خــود مرخصــی بگیریــد.
- اگــر پزشــک در حیــن کولونوســکوپی پولیــپ را بـردارد، ممکـن اسـت بـه شـما توصیـه شـود کـه بـه طـور موقـت رژیـم غذایـی خاصـی را رعایـت کنیـد.
- ممکــن اســت تــا چنــد ســاعت پــس از معاینــه احسـاس نفـخ داشـته باشـید یـا گاز معـده دفـع کنیـد.
- پیـاده روی ممکـن اسـت بـه تسـکین هـر گونـه ناراحتـی کمـک کنـد.
- همچنیـن ممکـن اسـت بـا اولیـن اجابـت مـزاج پــس از معاینــه متوجــه مقــدار کمــی خــون ً شــوید که معمــولا خطرنــاک نیســت.
- اگــر همچنــان دفــع خــون یــا لختــه خــون ادامــه داشــت یــا اگــر درد شــکمی مــداوم یــا تــب داریــد، بــه پزشــک خــود اطـلاع دهیــد.
در فیلم زیر توضیحاتی در این مورد مشاهده می کنید:
در صورت مشاهده موارد زیر به بیمارستان و یا پزشک مراجعه کنید
- درد شدید و یا مداوم شکم
- مدفوع سیاه یا سفید و خونریزی
- تهوع و استفراغ
- تب شدید