راهنمای شیردهی مادران : دلایل مفید بودن شیرمادر

این راهنمای شیردهی حاوی اطلاعات و پاسخ به سؤالاتی است که ممکن است به عنوان والدین نوزاد در راه یا نورسیده داشته باشید. می توانید این راهنما را با کسانی که به شما کمک می کنند هم به اشتراک بگذارید.همراه شما می تواند همسر شما، پدر یا مادر، یا کسی باشد که شما به او اتکا دارید. البته اگر نوزاد نارس، دوقلو یا شرایط خاص دیگری دارید به کمکی بیشتر و فراتر از آنچه در این راهنما آمده است احتیاج خواهید داشت.

دلائل شیردهی:

هر مادری برای شیردادن دلائل خود را دارد. در برخی کشورهای جهان در حال حاضر بیش از %۹۰ زنان تصمیم می گیرند که به نوزاد خود شیر بدهند , و به همین دلیل راهنماهای لازم را در دسترس مادران قرار می دهند مانند نمونه زیر که به کشور کانادا مربوط است:

راهنمای شیردهی در استان انتاریو در کشور کانادا

آنچه بعضی از مادران و خانواده آنها در این رابطه می گویند در زیر آمده است:

”من می خواستم به پسرم شیر بدهم که سالمتر باشد و به شیردادن ادامه می دهم چون این کار به من احساس نزدیکی به او می دهد.“

”مجبور نیستم مرتب شیشه شیر بشویم یا شیر مصنوعی بخرم. با شیردهی می توانم پول زیادی را هم پس انداز کنم.“

”شیردادن در ابتدا سخت بود، اما حالا راحت است.“

”خوشحالم که نوزادمان شیر مادرش می خورد.به این روش او شانس بیشتری دارد که باهوش و سالم بار بیاید. من همسرم را تا حدی که بتوانم تشویق می کنم.“

”من به کودکانم شیر خودم را ندادم. اما کاش می دانستم که کودکانی که شیر مادر می خورند احتمال کمتری دارد که به سبب سندروم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS ) بمیرند.“

پزشکان و سایر متخصصین نیز تشویق به شیردهی می کنند:

”شیردهی به مادران و نوزادان هر دو کمک می کند. بدن شما پس از زایمان راحت تر بهبود می یابد. اگر پس از تولد نوزاد نیاز به کاهش وزن دارید، شیر دادن به شما کمک می کند. احتمال کمتری دارد که شما به سرطان پستان یا انواع دیگر سرطان دچار شوید.“

مزایای شیر دهی برای مادر و خانواده

• تغذیه با شیر مادر بر سلامت حال و آینده مادر و کودک اثرات بسیار مهمی دارد. هم عمل شیردهی از پستان و هم تغذیه با شیر مادر حائز اهمیت است.

• مکیدن پستان بلافاصله بعد از تولد توسط نوزاد موجب جمع شدن رحم و در نتیجه کاهش خونریزی و کاهش کم خونی مادر میشود.

• مادرانی که شیر میدهند کمتر دچار سرطان پستان و تخمدان و دهانه رحم می‌شوند.

• مادرانی که شیر میدهند، به واسطه مصرف شدن تدریجی مقدار چربی که در دوران بارداری در بدن آنان ذخیره شده، زودتر به وزن قبل از بارداری خود برمیگردند و در نتیجه چاقی در آنان کمتر است.

• شیردهی اثر نامطلوب بر تغییر اندام مادر و اندازه پستان ندارد.

• مادرانی که شیر میدهند در هنگام کهولت به پوکی استخوان و شکستگی استخوان ران که در افراد مسن شایع است، گرفتار نمیشوند. بعلاوه با شیردهی احتمال بروز و عود آرتریت روماتویید وMS کاهش مییابد.

• قند خون مادر بهتر کنترل می‌شود و به پیشگیری از دیابت نوع ۲ کمک میکند.

• مادرانی که شیر میدهند در خانه و هنگام مسافرت برای تغذیه شیرخوار راحت‌تر هستند و کمتر دچار استرس و اضطراب می‌شوند.

• تغذیه با شیر مادر منجر به ایجاد رابطه عاطفی مستحکم و دو طرفه بین مادر و فرزند میگردد و هر دو ازنظرعاطفی ارضا میشوند و احتمال کودک آزاری و خشونت مادر خیلی کمتر میشود، این مادران کمتر در خطر سپردن طفل خود را به فرزند خواندگی و یا سر راه گذاشتن فرزند هستند.

• در ۶ ماه اول بعد از زایمان اگر تغذیه با شیر مادر بطور انحصاری و مکرر در روز و شب صورت گیرد و عادت ماهیانه مادر هنوز شروع نشده باشد، حاملگی مادر به تعویق میافتد.

• مادرانی که شیر میدهند به دلیل ترشح هورمون ا کسی توسین، از امنیت خاطر و شادابی بیشتری برخوردار بوده و کمتر افسرده میشوند.

• به دلیل سالم بودن کودک و کمتر بیمار شدن او؛ صرف وقت و مراجعه مادر به مرا کز درمانی کمتر است و هزینه ای که برای درمان بیماری و یا خرید تغذیه جایگزین لازم است، برای خانواده پس‌انداز میشود. بعلاوه مادر شاغل نیز کمتر از کار غیبت میکند.

مزایای تغذیه با شیر مادر برای کودک

1. تغذیه با شیرمادر سبب رشد و تکامل مطلوب و بقاء کودک می‌شود.

2. شیر روز‌های اول (کلستروم، آغوز یا ماک) بسیار مغذی و حاوی بیشترین مواد ایمنی بخش و حفاظتی برای مقابله در برابر بیماری‌ها است که اولین ایمن سازی کودک محسوب می‌شود. آغوز ملین است و به دفع مدفوع سیاه و چسبنده ابتدایی (مکونیوم) کمک کرده و از زردی نوزاد پیشگیری می‌کند.

3. تغذیه با شیر مادر رابطه عاطفی صمیمی بین مادر و فرزند فراهم می‌کند که منجر به ارتقا تکامل عاطفی روانی کودک شده و در دوران بلوغ موجب امنیت روانی بیشتری می‌گردد.

4. شروع شیر مادر در ساعت اول تولد، امکان برقراری تماس پوستی مادر و نوزاد را تسهیل می‌نماید و این در گرم نگهداشتن و بهبود رشد و تکامل بویژه برای نوزادان نارس و بیمار نقش حیاتی دارد.

5. شیر مادر تمام نیاز‌های تغذیه‌ای شیر خواران را در۶ ماه اول تأمین می‌کند و شیرخوار حتی به آب هم نیاز ندارد.

6. هضم شیر مادر بسیار خوب و آسان است و شیرخواران بویژه نوزادان زود به زود گرسنه می‌شوند و هر ۱/۵ تا ۲ ساعت یکبار و گاه بیشتر به تغذیه از پستان نیاز دارند.

7. تغذیه با شیر مادر بروز سرطان‌های دوران کودکی، آسم، اگزما، آلرژی و بسیاری بیماری‌های دیگر را کاهش می‌دهد.

8. شیر مادر از سوء تغذیه پیشگیری می‌کند و احتمال چاقی کودک و چاقی مراحل بعدی زندگی در آینده را کاهش می‌دهد.

9. شیر مادر احتمال بروز دیابت نوجوانان، پرفشاری خون و چاقی که نشانگر‌های بیماری‌های قلبی و عروقی در سنین بزرگسالی هستند را کاهش می‌دهد.

10. مرگ نا گهانی در کودکانی که شیر مادر می‌خورند، بسیار کمتر است.

11. تکامل بینایی و تکامل راه رفتن در کودکانی که از شیر مادر تغذیه می‌شوند، خیلی سریعتر است.

12. ضریب هوشی در کودکانی که شیر مادر می‌خورند، بالاتر است.

13. ترکیب شیر مادر همراه با رشد شیرخوار و نیاز‌های تغذیه ای او بر اساس سن وسیر رشد و تکامل در هر وعده شیردهی تغییر می‌کند.

14. تغذیه با شیر مادر منجر به کاهش بروز عفونت‌های تنفسی می‌گردد و از عفونت‌های کلیه و مجاری ادراری نیز پیشگیری می‌کند

15. مرگ و میر ناشی از عفونت‌های گوارشی و بیماری‌های اسهالی در بین شیر خوارانی که مستقیماً از شیر مادر تغذیه می‌کنند تا ۲۵ برابر کمتر از شیرخوارانی است که با شیر مصنوعی تغذیه می‌شوند. ضمن اینکه میزان ابتلاء به اسهال و بیماری‌های انگلی نیز در آنان کمتر است.

16. کودکی که با شیر مادر تغذیه می‌شود، کمتر دچار ناهنجاری‌های فک، رویش نابجا و پوسیدگی دندان‌ها می‌شود.

17. تغذیه با پستان مادر به دلیل عملکرد زبان و عضلات دهانی صورت، تکامل دهان را تقویت نموده و این امر بویژه برای شیرخوارانی که مشکل ضعف عضلانی دارند مفید است. سلامت دهان و دندان، کاهش عفونت گوش وتکلم سلیس‌تر از مزایای تغذیه از پستان مادر است.

تغییرات ترکیب شیر مادر در مراحل مختلف و در هر وعده شیردهی

1. ترکیب شیر مادر برحسب سن و نیاز شیرخوار و همچنین از شروع تا پایان هر وعده تغذیه با شیر مادر، مابین دفعات مختلف شیردهی و نیز در طول روز تغییر می‌کند.

2. کلستروم یا آغوز که از ماه هفتم بارداری در پستان‌ها تولید می‌شود و در ۲-۳ روز اول پس از زایمان ادامه می‌یابد، بسیار مغذی و حاوی مواد ایمنی بخش فراوان است و برای محافظت نوزاد در برابر بیماری‌ها حیاتی است. میزان آغوز کم است اما برای معده خیلی کوچک نوزاد کافی و مناسب می‌باشد. بعلاوه کلیه‌های نوزاد هنوز تکامل لازم را پیدا نکرده‌اند تا از عهده دفع زیاد برآیند.

3. پس از آغوز، شیر انتقالی از ۷ تا ۱۰ روز پس از تولد و سپس شیر رسیده ترشح می‌شود. تمام مواد مغذی مورد نیاز شیرخوار و موادی که به هضم، رشد و تکامل و پیشگیری از عفونت‌ها کمک می‌کند، در شیر مادر موجود است و با تغذیه مکرر شیرخوار برحسب نیاز وی، تولید آن افزایش می‌یابد و به تنهایی تا پایان ۶ ماهگی نیاز‌های شیرخوار را تأمین و امکان بهترین الگوی رشد کودک را فراهم می‌کند.

4. شیر مادر در ابتدای هر وعده (شیر پیشین) آبکی و روشنتر بنظر می‌رسد اما به تدریج که شیر خوار به مکیدن ادامه می‌دهد، چربی شیر ترشح شده (شیر پسین) بیشتر از ۳ برابر شیر اول می‌شود که غنی از انرژی و سفید رنگ است و به سیر شدن شیرخوار و وزن‌گیری او کمک می‌کند.

عوامل ایمنی بخش شیرمادر بی‌نظیر است:

ورود انواع عوامل بیماریزای موجود در محیط زندگی به دستگاه گوارش و تنفس مادر، سبب ساخت پادتن های اختصاصی بر علیه عوامل بیماریزا میشود. این مواد از طریق شیر مادر به شیرخوار میرسند بنابراین شیرخوار پیوسته از پادتن های حفاظتی برخوردار است و تجویز هر نوع شیر مصنوعی یا مایعات دیگر حتی به مقدار کم میتواند این مکانیسم حفاظتی را مختل کند.

شیر مادر برای نوزادان نارس ترکیب خاصی مطابق نیازهای آنان دارد:

1. شیر مادری که نوزادش قبل از ۳۷ هفته بارداری به دنیا می‌آید حاوی پروتئین و چربی بیشتر و میزان بالاتری مواد معدنی شامل آهن و عوامل ایمنی بخش بیشتری نسبت به شیر نوزاد رسیده است که برای تامین نیازهای نوزاد نارس مناسبتر است.
2. نوزادان نارس حتی قبل از آنکه بتوانند مستقیم پستان مادر را در دهان بگیرند، می‌توانند با شیر مادر تغذیه شوند. در این موارد مادر میتواند برحسب شرایط نوزاد نارس، او را زیر پستان گذاشته و شیر را در دهان او بدوشد و یا شیر دوشیده شده را با قاشق، فنجان یا لوله معده به او بدهند.
3. پس از آغوز، شیر انتقالی از ۷ تا ۱۰ روز پس از تولد و سپس شیر رسیده ترشح می‌شود.
4. تمام مواد مغذی مورد نیاز شیرخوار و موادی که به هضم، رشد و تکامل و پیشگیری از عفونت‌ها کمک می‌کند، در شیر مادر موجود است و با تغذیه مکرر شیرخوار برحسب نیاز وی، تولید آن افزایش می‌یابد و به تنهایی تا پایان ۶ ماهگی نیازهای شیرخوار را تأمین و امکان بهترین الگوی رشد کودک را فراهم می‌کند.
5. شیر مادر در ابتدای هر وعده (شیر پیشین) آبکی و روشنتر بنظر می‌رسد اما به تدریج که شیر خوار به مکیدن ادامه می‌دهد، چربی شیر ترشح شده (شیر پسین) بیشتر از ۳ برابر شیر اول می‌شود که غنی از انرژی و سفید رنگ است و به سیر شدن شیرخوار و وزن‌گیری او کمک می‌کند.

برای دریافت دفترچه راهنمای ” تغذیه نوزاد با شیر مادر” اینجا کلیک کنید

تهیه شده در واحد آموزش به بیمار/واحد ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری ها/اسفند ۱۴۰۲